Het boek Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders start met een zestal casussen waar – zo geven de schrijvers en ook experts aan – het door falend toezicht en bestuur in de voorbije jaren is mis gegaan. Kortom voldoende redenen om aan het thema professionaliteit in governance en toezicht aandacht te besteden? Ja absoluut!
Waarom gaat het toch zo vaak mis bij besturen en toezicht? Het boek start met een zestal casussen en een vijftigtal signaleringen naar aanleiding van deze casussen. De auteurs Strikwerda en ten Wolde geven hier vier redenen voor aan waarom er aandacht moet zijn voor falend toezicht en bestuur en het dus verplicht stellen van het voorliggende boek. Deze redenen zijn: het gaat vaak – te vaak – mis, nagaan wat de redenen zijn waarom het mis gaat, het is slecht gesteld met de kennis van bestuurders en toezichthouders en veranderingen in de maatschappelijke maar ook in technologische omgevingen worden te weinig door bestuurders en toezichthouders meegenomen.
De schrijvers besteden in het boek op vele plaatsen aandacht aan het begrip integriteit. Dit begrip is de basis bij drie hoofdstukken. Er wordt ingegaan op het begrip integriteit, integriteit in de praktijk en integer besturen. De kern van de verschillende boodschappen rondom integriteit is dat er sprake moet zijn van zorgvuldig handelen en dat integriteit geen loze kreet of instrumenteel handelen moet zijn maar dat integriteit ook echt moet leven in een organisatie. De schrijvers geven een concreet stappenplan aan voor het uitdragen en ook daadwerkelijk implementeren en doorleven van integriteit in een organisatie. Zij ondersteunen het belang en inzicht in integer handelen in het boek met diverse voorbeelden en beschrijvingen.
Het tweede onderwerp wat aan orde komt is de professionele commissaris. Hierbij komen aan de orde welke rollen een commissaris kan hebben en welke vragen een commissaris kan of beter gezegd moet stellen bij het uitoefenen van zijn of haar toezicht. De schrijvers geven daarbij aan dat vrouwelijke toezichthouders op basis van een aantal kenmerken en ervaringen betere toezichthouders lijken te zijn.
Een essentieel onderdeel in het boek is het integer besturen. Doen we wat we zeggen en handelen we zorgvuldig? Deze bijdrage laat zijn wat zwakheden van leiders kunnen zijn – en hoe we dus bepaalde casussen en gedragingen kunnen herkennen. Deze bijdrage laat ook zien hoe we integriteit kunnen bevorderen en welke gedragselementen bij het bevorderen van integriteit van belang zijn.
Gaat het dan alleen om de bestuurders en toezichthouders bij professionaliteit in governance? Nee, Strikwerda en ter Wolde laten zien dat een aantal andere participanten en stakeholder een zelfstandige en belangrijke rol kunnen en moeten hebben in het organiseren van professioneel toezicht en integer besturen. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld de OR, CFO, secretaris RvC, HR, JZ en anderen. Zij kennen een eigen verantwoordelijkheid in het spel van governance en integer handelen.
Het boek sluit mede op basis van de zes praktijkvoorbeelden en de vijftig signaleringen af met een achtiental adviezen. Het voert te ver om deze adviezen hier integraal op te nemen. Mijn beeld op basis van het boek is dat het in veel gevallen gaat om elementen als rol, inhoud, kennis, invulling en scherpte van zowel de bestuurder(s) alsook de toezichthouder(s). Het boek ‘Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders – Professionaliteit en governance’ geeft door het praktische en concrete karakter tal van signaleringen, adviezen en ingrediënten om kritisch na te denken over de eigen inrichtingen, gedrag en ervaringen bij besturen of toezicht. Het boek is hiermee een waardevolle en inzichtelijke aanvulling op het functioneren van een bestuurder of toezichthouder.
De schrijvers dagen ons allen uit om een bijdrage aan het debat voor goed toezicht en integer handelen te leveren op de website van het boek. Zij beargumenteren het belang hiervan nog eens door op de site de volgende beschouwing op te nemen: ‘...Kortom, als je voor integriteit gaat, betekent dat je discussie, onenigheid, geduld en overleg op je weg zult vinden. Maar met een rijke beloning: trots, veiligheid bij de medewerkers, goede nachtrust, nauwelijks risico op reputatieschade en een gezondere privérelatie…’
Over Frank van Kuijck
Frank van Kuijck is een onafhankelijk en zelfstandig professional in toezicht en advisering binnen de publieke sector. Hij is oprichter en eigenaar van het adviesbureau Toetssteen BV. Daarnaast is hij associate partner bij TransitiePartners. Hij heeft een achtergrond als Partner in de audit en adviespraktijk bij Deloitte en is docent Auditing aan de UVT Tilburg.
