Over de kracht van perspectiefwisseling is in de loop van de jaren al heel wat geschreven en de voortbrengselen daarvan vind je nog steeds in de toolkit van menige organisatieontwikkelaar terug: de teamroltheorie van Belbin bijvoorbeeld, of het Insights Discovery model van Andrew en Andy Lothian, Management Drives van Hans Versnel en Machiel Koppenol en, meer recent, de Value-scan van Floor de Ruiter. Eén ding hebben al die theorieën, modellen en methoden gemeen: ze willen duidelijk maken dat ieder mens vanuit zijn eigen ‘frames’ betekenis geeft aan de werkelijkheid en dat succesvol functioneren van mensen en organisaties alleen mogelijk is wanneer je dat beseft. En vervolgens van daaruit handelt. We geloven vaak zozeer in ons eigen verhaal dat we vergeten dat de ander vanuit zijn eigen perspectief luistert. En dan gaan we drammen, schrijft De Ruiter in zijn waardevolle boek ValueFraming, volgens de flaptekst ‘een praktische methode voor werkelijk effectieve professionele communicatie’.
Gebruikt De Ruiter de inzichten uit Spiral Dynamics als achtergrond voor zijn methode, Gitta en Lenneke Overmaat lieten zich inspireren door Edward de Bono, en door Bateson en Dilts. Hoewel hij veel meer geschreven heeft, is De Bono met name bekend van dat ene boek dat hij al in 1986 schreef: Zes denkenhoeden. Volgens De Bono beschikt elk redelijk denkend mens over ten minste zes verschillende denkwijzen, die in situaties in verschillende mate van belang zijn om tot effectief handelen te komen. Voor die zes denkwijzen bedacht hij twee metaforen, die wereldwijd bekend zijn geworden: de hoed en de kleur.
Maar Gitta en Lenneke Overmaat vonden De Bono alleen te beperkt. Want achter elke focus gaat een wereld van gedachten, meningen en overtuigingen schuil en daarom zochten ze naar verdere verdieping. Die vonden ze in het gedachtegoed van Bateson en Dilts. Bateson ontwikkelde in zijn boek Steps to an Ecology of Mind het concept van de logische niveaus van leren. Volgens hem vindt leren plaats op verschillende niveaus, die van concreet naar abstract lopen. Als door het leren een verandering op een bepaald niveau plaatsvindt, brengt dat ook veranderingen teweeg op de niveaus daaronder. En zo ontstond de ‘multifocusmethodiek’: De Bono plus Bateson en Dilts, overgoten met een ‘Overmaat sausje’. Dat sausje kenmerkt zich onder meer door het gebruik van het begrip ontwikkeling in plaats van leren. Het gaat in de visie van beide auteurs namelijk ook over groei en verandering.
Deze methode bestaat uit zes focussen, met allemaal een eigen referentiekader aan waarden, kwaliteiten, overtuigingen en vaardigheden: de objectieve of witte, de subjectieve of rode, de kritische of zwarte, de positieve of gele, de creatieve of groene en de analytische of blauwe focus. Ieder mens heeft een eigen kleurenprofiel, een unieke manier van naar de wereld kijken. Bij de meeste mensen staan twee of drie zienswijzen voorop, maar ook de andere zienswijzen kunnen aangewend worden.
Multifocus wil vooral een praktisch boek zijn en daarom besteden de auteurs uitgebreid aandacht aan de toepassing van hun methode. Na een korte theoretische verantwoording volgen hoofdstukken over multifocus bij persoonlijke ontwikkeling, bij teamontwikkeling, bij organisatiecultuurontwikkeling, en bij gesprekvoering. Allemaal hoofdstukken die bol staan van de tips & trucs over hoe je in bepaalde situaties vanuit het multifocus gedachtegoed tot effectief handelen kunt komen. Ik twijfel er dan ook niet aan dat dit boek zijn weg wel zal vinden naar al die professionals die het begeleiden van professionals tot hun verantwoordelijkheid rekenen. Maar ik vraag me wel af of die kleurenmethodiek echt een toegevoegde waarde heeft. Of het niet veel simpeler kan, bijvoorbeeld zoals Floor de Ruiter in ValueFraming schrijft: verdiep je in de ander vanuit de relatie die je samen onderhoudt, kijk vervolgens naar het onderwerp in de bijbehorende context door de ogen van de ander, vraag je af wat je wilt bereiken en kies dan een passende manier van communiceren. Volgens mij zijn efficiëntie en effectiviteit dan beter in balans. Maar het uiteindelijke oordeel is natuurlijk aan de lezer/gebruiker!
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
