De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld - ‘Een belangwekkend boek’

De 50 gevaarlijkste bedrijven ter wereld is als volgt opgebouwd: de lezer krijgt allereerst een uitgebreid voorwoord, dan worden de 50 bedrijven beschreven aflopend van nr. 50 naar nr. 1. Daarna volgt een zeer uitgebreide beschrijving waarin de auteurs verbanden leggen en aanbevelingen doen hoe bepaalde patronen te doorbreken.

Bekende bedrijven

De lijst bevat een aantal zeer bekende bedrijven. Denk aan Facebook, Apple, Amazon, Microsoft en Google. Niet heel verrassend dat ze deze lijst haalden... Het laatste bedrijf is de nummer 1 van het boek en wordt dus aangemerkt als het gevaarlijkste bedrijf ter wereld. Dat heeft te maken met de wijze waarop het bedrijf ons dagelijks beïnvloedt met hun zoekmachines. Google, net zoals Facebook, bepaalt welke informatie wij te zien krijgen. De Amerikaanse nieuwssite Markup toonde aan hoe vaak een Google zoekopdracht naar de eigen pagina’s van het bedrijf leidt. Het bedrijf heeft eenvoudigweg een te grote monopoliepositie en is illegaal te werk gegaan bij het verdedigen van die positie. Daarnaast werkt Google samen met het Chinese Huwaei (nr. 26 op de lijst) dat staatsvijand nummer 1 is van de VS. Moeilijk te rijmen met het motto van Google: Don’t be evil.

Ik kwam ook bedrijven tegen die ik niet verwachtte hier aan te treffen: IKEA, Disney, Visa. Ingvar Kamprad de oprichter van Ikea was lid van de Nazi’s. Maar dat is niet het enige, het bedrijf is keer op keer betrapt op onethisch handelen. Maar de auteurs merken op dat het totaal niet blijft plakken aan het grootste meubelbedrijf ter wereld.

Ongezonde macht

Wanneer we naar de redenen kijken waarom bedrijven als gevaarlijk worden beschouwd, valt op dat de categorie ‘ongezonde macht’ het meest aanwezig is. Daarbij horen aspecten als: smeergeld, corruptie, belastingontduiking en fouten verdoezelen. Andere categorieën zijn: milieuvervuiling; gezondheid van mensen in gevaar brengen; privacy schenden, slecht personeelsbeleid; concurrentie uitschakelen en eenzijdige beïnvloeding van de consument. De categorie ongezonde macht wordt in alle gevallen gecombineerd met een andere categorie. Een voorbeeld is het bedrijf Koch Industries (nr. 15 op de lijst). Dit bedrijf spendeert veel geld om klimaatverandering in twijfel te trekken. Kochs bedrijf i-360 helpt om de zwevende kiezer te vinden en is te vergelijken met Cambridge Analytica - inmiddels failliet - die data misbruikte. Oprichter Koch deed zowel zaken met Stalin als de Nazi’s. De gebroeders Koch hangen een filosofie aan die eigenbelang vooropstelt. Veel miljonairs - zo schrijven de auteurs - hebben de lessen van filosofe Ayn Rand (die egoïsme tot de grootste deugd van de mens verhief) ter harte genomen.

Schandalen

Over McKinsey is al veel geschreven in negatieve zin. Dit boek doet opnieuw een duit in het zakje. Het bedrijf heeft bijgedragen aan allerlei schandalen. Veel bedrijven die McKinsey heeft geadviseerd zijn door het consultancybureau in de problemen geraakt. Een voormalig consultant schreef: ‘Het prioriteren van de markt heeft van staten ondernemingen gemaakt en van ondernemingen vampiers. We leven nu in een wereld die door McKinsey is geschapen.’

Het vermoeden is dat het vooral de topmannen zijn die deze bedrijven immoreel hebben gemaakt. Hun eigenbelang en opvattingen weten ze zo sterk af te dwingen, dat anderen daarvoor zwichten. Op hun nachtkastje - als er al een boek ligt - zullen werken van de vermelde Ayn Rand, Machiavelli en Dzjengis Khan prijken. Dzjengis Khan? CEO Terry Gou van Hon Hai (nr. 13) vernederde mensen door ‘mislukte leidinggevenden te dwingen lang te blijven staan tijdens vergaderingen. Dzengis Khan was zijn voorbeeld.

Beschouwing

Minstens zo interessant als het lijstje met de namen van bedrijven is de beschouwing achteraf door de auteurs. Zij merken op dat de bedrijven het niet hebben over de toenemende ongelijkheid noch over milieuvraagstukken. Het zijn niet de landen die aan de knoppen draaien, maar de grote multinationals. Daar moet iets aan gedaan worden. De samenwerking zal verbeterd moeten worden. Binnen de EU bijvoorbeeld is de gedachte om zelf ook megaondernemingen op te richten. Daarnaast zal de mededingingswet aangepast moeten worden, want deze bedrijven maken de concurrentie kapot, drijven de prijzen op en creëren een monopolypositie. Deze boodschap is niet nieuw want in het boek De Winstparadox konden we dit al vernemen.

Raeste en Sokala concluderen dat de EU verbazingwekkend zwak is geweest tegenover vooral de grote Amerikaanse bedrijven. Hun advies is duidelijk: we moeten bedrijven beter in de gaten houden en niet meer zo naïef zijn. Ze handelen in hun eigen voordeel. Of zoals een befaamd rechter Louis Brandeis het fraai verwoordde: ‘We moeten een keuze maken. We kunnen een democratie zijn of we geven de rijkdom aan weinigen maar allebei is niet mogelijk.’