Ken Robinson, die 'Sir' voor zijn naam mag zetten en bekend is van verschillende speeches op het TED-platform, ziet de school als een stoommachine die aan alle kanten lekt. Hij stelt in 'Het element' dat we creatieve mensen nodig hebben in organisaties, maar dat we daar niet voor opleiden. Het instituut school doodt naar zijn mening de creativiteit. In feite gaat het boek over twee onderwerpen: in je element komen en de kritiek op het huidige onderwijssysteem. Met 'het element' bedoelt de schrijver het samenbrengen van de dingen die we graag doen en de dingen waar we goed in zijn.
Sir Ken Robinson geeft voorbeelden van mensen die alleen maar moesten worden wie ze eigenlijk waren. Voor zijn boek heeft hij diverse beroemdheden geïnterviewd, zoals Mick Fleetwood, Richard Branson en Paul McCartney. Deze laatste vertelde aan de auteur dat muziek het vak was waaraan hij op school de grootste hekel had omdat het niet geïnspireerd werd gebracht. Vaak worden talenten op school niet herkend. Wanneer dit wel gebeurt, spreekt Robinson van een 'openbaring', het element is dan als het ware ontdekt. Waar de auteur grote moeite mee heeft is het begrip IQ. Hij beschrijft zeer uitvoerig hoe door toeval de IQ-test – ontwikkeld door Binet – de maatstaf werd voor veel van het westerse onderwijs. IQ is vooral op taal en wiskunde gericht, terwijl dat volgens Robinson een veel te beperkte kijk is. We prevaleren de ratio boven de emotie en boven allerlei andere vormen van intelligentie (zoals: muzikaliteit en esthetiek). Dus wat we meten met IQ, is slechts een gedeelte van de intelligentie. We moeten niet de vraag 'Hoe intelligent bent u?' stellen, maar: 'Hoe bent u intelligent?' Een verrassend inzicht vond ik de passage waarin de auteur een link legt tussen groepsdenken en het onderwijs. Opmerkelijk is de zin dat je als individu voor je eigen mening leert opkomen. Maar niets is minder waar, aldus Robinson. De macht van groepen is dat ze de algemene interesse van hun leden bevestigen. Sommige schoolvakken zijn volgens de massa niet 'cool' en op andere vakken zoals kunst en dans plakken we snel het label 'mietje'. Het gevaar van groepsdenken is dat het het individuele beoordelingsvermogen afstompt. Om je element te vinden moet je soms ontsnappen aan je eigen cultuur. De vraag die daar dan wel bij hoort is: Welke prijs wens je ervoor te betalen? Voor het vinden van ons element hebben we hulp van anderen nodig. Een mentor kan daarbij een belangrijke rol spelen. Deze kan de talenten en vaardigheden van de leerling herkennen, hij stimuleert, hij faciliteert maar hij probeert ook de grenzen op te rekken zodat er uitdagende doelen gesteld blijven worden. Aan het begin van het boek vroeg ik me nog af voor wie dit boek bedoeld is. Hoewel de vraag niet expliciet beantwoord is, ga ik er vanuit dat Robinson alle geïnteresseerden voor de bril heeft die op zoek zijn naar hun element. Een mooi boek om te lezen, zeker wanneer de nodige (onderwijs)hervormingen voor de deur staan.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
