Als datzelfde boek ook nog eens wordt aanbevolen door oud-CDA-partijleider Balkenende wordt de neiging om dat boek ter hand te nemen er ook niet groter op. Toch is 'De wereld draaiend houden, nieuwe diplomatie voor instabiele tijden' van de van oorsprong Indiase Parag Khanna een bijzonder inspirerend en tot nadenken stemmend boek. Minister Rosenthal zou het eens moeten lezen!
In de middeleeuwen ontstonden na de periode van de kruistochten ingewikkelde vormen van contact en overleg tussen volkeren. Deze eerste vormen van diplomatie werden veelal niet door overheden in het leven geroepen, maar vooral door bedrijven en organisaties wat wij nu NGO's zouden noemen, non-gouvernementele organisaties. De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) was een heel vroege en succesvolle vorm van wat we tegenwoordig publiekprivate samenwerking noemen. Volgens de Indiase onderzoeker Parag Khanna gaan we nu weer dezelfde kant uit. Deze centrale stelling onderbouwt hij en werkt hij verder uit in zijn laatste boek, 'De wereld draaiend houden'. De wereld wordt steeds minder geregeerd door overheden alleen, maar door een combinatie van overheden, bedrijven en NGO's. De voorbeelden die Khanna voor zijn stelling aanhaalt, spreken tot de verbeelding.
Neem bijvoorbeeld het begrip democratie. Wij weten niet beter dan dat de meest te verkiezen staatsvorm is. Maar hoe verkieslijk is zo'n staatsvorm als je kijkt naar mislukkingen als Irak of Rusland of het geringe enthousiasme waarmee veel Afrikaanse landen en een economisch wonder als China tegen democratie aankijken? Een ander voorbeeld is het fenomeen van NGO's. Denk maar eens aan het belang en de invloed van het World Economic Forum, dat niet alleen elk jaar in januari prestigieuze bijeenkomsten in Davos organiseert, waarvoor elke CEO of politiek leider graag zijn agenda schoonveegt. Het hele jaar door neemt het WEF op alle continenten initiatieven om overheden en bedrijven beter te laten samenwerken bij de aanpak van wereldomvattende vraagstukken. Het goededoelenfonds van Microsoft's Bill Gates heeft een budget waar menig ontwikkelingsland jaloers op zou zijn. En filantroop-miljardair George Soros bedrijft met zijn schier oneindige fondsen politiek. Politiek die hem in de ogen van China net zo gevaarlijk maakt als Osama bin Laden. Bono is tegenwoordig bekender als bestrijder van de honger in ontwikkelingslanden dan als popzanger. En het Clinton Global Initiative houdt zijn jaarvergadering niet toevallig in dezelfde stad en op hetzelfde moment waarop de jaarvergadering van de Verenigde Naties plaatsvindt. In eigen land kennen we natuurlijk ook voorbeelden, zoals de inzet van TNT voor duurzaamheid en de vrijwilligerswerkzaamheden van de voormalige CEO, Peter Bakker, voor het voedselprogramma van de Verenigde Naties. Khanna maakt overtuigend duidelijk dat de werelden van bedrijfsleven, overheid en NGO's meer en meer met elkaar vervlochten raken.
Niet voor niets wordt Internet bestuurd door een samenwerkingsverband van bedrijven, met de overheid als regulator aan de zijlijn die vaak achter de digitale feiten aan loopt. Overheden zullen in dit samenspel een nieuwe positie moeten kiezen. Een positie die zij nog niet gevonden hebben, zo blijkt ook uit de raillerende opmerking van minister Rosenthal over de diplomatie. Of de nieuwe diplomatie de vorm zal krijgen die Khanna beschrijft, zal de toekomst uitwijzen. En of het samenspel van overheden, bedrijfsleven en NGO's in staat zal zijn om alle mondiale problemen op te lossen is evenmin op voorhand te voorspellen. Maar de megadiplomatie als samenwerkingsverband is wel een prikkelend en uitdagend concept. Volgens Khanna is deze megadiplomatie het antwoord op de multilaterale stagnatie waar nu sprake van is.
Een concept dat nadere bestudering verdient, zowel bij overheden, bedrijven als NGO's. Bij deze bestudering lopen overheden achterop en nemen de NGO's een voorhoedepositie in. En dus heeft ook Balkenende gelijk als hij dit boek van Khanna aan beleidsmakers en politici (zoals Rosenthal) aanbeveelt.
Over Ton Horrevorts
Ton Horrevorts (1950-2011) was onder andere directeur van HMSmanagement, partner voor de overheid in transformatieprocessen. Hij was jarenlang als adviseur betrokken bij veranderings- en vernieuwingsprocessen in de publieke sector en geïntrigeerd door het vertrouwensprobleem van de overheid.
