Maar we moeten hem niet verkeerd begrijpen. "Ik geloof nog steeds dat grote veranderingen in de bedrijfsomgeving om radicale acties vragen." Maar 'radicaal' is niet langer het belangrijkste woord in het boek van bedrijfsherschepping. Dè businessguru van de eerste helft van de jaren negentig beschouwt zichzelf nu 'een procesmens'. En dat zullen we weten ook. "Agenda, datgene wat gedaan moet worden", dreunde mijn Latijnse leraar altijd aan het eind van de les. Moeten is het sleutelwoord van dit boek. De Nederlandse ondertitel 'Wat elk bedrijf moet weten om succesvol te blijven', is nog gematigd van toon vergeleken bij de Engelse, oorspronkelijke ondertitel: 'What Every Business Must Do to Dominate the Decade'. Wij hoeven het blijkbaar alleen maar te weten, de Amerikanen moeten het gelijk ook maar doen en om niet minder dan de dominantie in dit decennium. De agenda van Michael Hammer voor succes bestaat uit negen concrete agendapunten, in het kort: (1) Doe het voor uw klanten, (2) geef uw klanten wat ze willen, (3) stel processen voorop, (4) systematiseer creativiteit, (5) weet wat u meet, (6) schrap het idee van autonome managers die een eigen domein runnen, (7) concentreer u op de eindklant, (8) breek de buitenmuren van uw onderneming af en (9) concentreer u op wat ú het beste kunt. In telkens wisselende, pakkende termen wordt in het eerste deel van 'De Agenda' ingegaan op deze negen agendapunten onder het overkoepelende motto "Neem uw zaken weer serieus". Elk hoofdstuk is een bombardement van voorbeelden (Enron komt nog regelmatig langs) en stellingen om de reikwijdte van het betreffende agendapunt te illustreren. Hoofdstukken beginnen veelal met een treffende belediging van de lezer ("Als u lijkt op de meeste zakenlieden die ik ken. . .", "Weet u wie uw klanten zijn?"). Voor wellicht de grootste onbenullen onder ons sluit elk hoofdstuk af met een omkaderde, puntsgewijze opsomming van de nadere duiding van het betreffende agendapunt. Opvallende punten: een herwaardering van Taylor en Henry Ford en een krachtig en overtuigend pleidooi voor virtuele organisatievormen. Niet zozeer virtueel door middel van ICT, maar in de zin van het functioneren binnen een organisatienetwerk dat wederzijdse voordelen voor en met andere organisaties oplevert. Deel twee behelst, u voelt 'm al aankomen, de uitvoering van De Agenda. Hammer duikt hier de voor hem duidelijk weinig bekende wereld van het verandermanagement in. Treffend is het hoofdstuk met de titel en het advies "meer aandacht te besteden aan de personele kanten van een zaak dan u in eerste instantie nodig acht". Hammer gaat er blijkbaar van uit dat managers automatisch te weinig aandacht geven in veranderprocessen aan, in zijn typische bewoordingen, "mensenproblemen" of "mensenkwesties". Hij onderkent zijn blinde vlek ruimhartig en maakt zich ervan af door een vuistregel te geven voor het budget voor de mensenkwesties: verandermanagement vergt volgens Hammer een derde deel van het budget bij veranderprogramma's. "Als u ze te laag schat, doet u dat met gevaar voor eigen leven." Het staat er echt. En dan komt de onvermijdelijke vraag: is het noodzakelijk dat wij Hammer's Agenda op zak hebben dit decennium? Ja, als je puntsgewijs, dwingend en normatief met je neus op de stand van zaken in het bedrijfsleven wilt worden gedrukt en het niet erg vindt dat heel veel moet van dr. Hammer. Deel 1 van de Agenda zal menigeen aan het denken zetten en bevat zeker een paar mooie, uitdagende stellingen die weinigen koud zullen laten. Veel voorbeelden zijn echter typisch Amerikaans en de gebuikte bedrijfssituaties zijn vrijwel uitsluitend afkomstig uit organisaties in de productiesfeer, op een enkele financiële instelling na. Voor het overigens veel kortere Deel 2, het is meer een toetje, ligt een degelijk boek over verandermanagement meer voor de hand. Wat het boek soms lastig lezen maakt, is dat veel van de genoemde Amerikaanse bedrijven Nederlandse lezers weinig zullen zeggen of wellicht zelfs volkomen onbekend zijn. Dat geldt helemaal voor de veel voorkomende afkortingen. Wee de lezer die niet onthouden heeft waar een afkorting voor staat, als de afkorting al uitgelegd is (het oude, bekende VMI uit Hoofstuk 2). De uitgever had best een lijstje mogen opnemen voor de Nederlandse lezer met verklarende afkortingen en een korte toelichting op de kernactiviteiten van de door Hammer als voorbeeld gebruikte bedrijven. Per slot van rekening zijn de principes en concepten afgekort als OPZP en MTW de hoekstenen van een klantgerichte onderneming, stelt Hammer. Onprettig zakenpartnerschap en meer toegevoegde waarde, als ze niet op uw Agenda staan, dan kunt u het wel vergeten voor dit decennium volgens de voormalige Business Engineer.
Over Erwin van de Pol
Drs. Erwin van de Pol CMC RGVME is werkzaam als organisatieadviseur bij Rijnconsult. Van de Pol heeft enige honderden publicaties over management en maatschappelijke ontwikkelingen op zijn naam staan. Hij heeft een aantal professionele prijzen gewonnen waaronder de Management Essay Prijs en Kunst & Zaken Adviseurs Award.
