Hoe draag je bij aan de ontwikkeling van reflectieve sociale verbanden als burger, manager en medewerker, zodat er leefgemeenschappen ontstaan? In vijf overzichtelijke hoofdstukken krijgt u antwoord op de centrale vraag van 'Kleefstof van de menselijke maat'. De vraag klinkt aanvankelijk nog wat abstract, maar wie vervolgens gaat lezen, de opbouw van het boek ervaart, de deelvragen gepresenteerd krijgt, tussentijdse conclusies leest evenals de beantwoording van de hoofdvragen, merkt dat dit een bijzonder boek is. Peter van den Boom en Rob Vinke verklaren en geven richting zonder tendentieus of op enig moment belerend te zijn. De auteurs geven aan dat ten tijde van de Verlichting het maakbaarheidsdenken post vatte. Vanaf dat moment staat de rede centraal en wordt tegelijkertijd de mens als sociaal wezen ontkend. De gevolgen ervan ervaren we enkele eeuwen later nog steeds. De huidige modernistische samenleving denkt alles te kunnen plannen van 'ist' naar 'soll'. Individualisering en economisering zijn de dominante begrippen. De auteurs spreken van 'kleefstof' om aan te geven dat er iets moet zijn dat mensen in organisaties met elkaar verbindt. Zij zoeken hun antwoord vooral in de kernwaarden. Een begrip dat helaas behoorlijk besmet is geraakt door het gedrag van veel nieuwe leidinggevenden. Wanneer een nieuwe topman wordt aangesteld is het een standaardreflex om de bestaande kernwaarden overboord te gooien en deze in te wisselen voor nieuwe. Vervolgens kondigt hij een cultuuromslag aan en zal sturen op ander (resultaatgericht) gedrag. Op deze manier moeten veel managers en medewerkers een hekel hebben gekregen aan kernwaarden. Maar met die kernwaarden is niets mis - wel met de instrumentele wijze waarop ermee wordt omgegaan. Van den Boom en Vinke pleiten er dan ook voor om de kernwaarden juist te behouden, omdat die kleefstof bevatten. De kernwaarden hebben de organisatie immers gebracht tot wat ze nu is. Leidinggevenden doen er dan ook goed aan om die kernwaarden te begrijpen en ze als basis te gebruiken voor verdere ontwikkelingen. Of in de woorden van de auteurs: 'Werken in een organisatiecultuur betekent het achterwaarts begrijpen van kernwaarden in een historiciteit en voorwaarts leven en werken in veranderende context.' Maar wat zijn de alternatieven voor deze op ratio gestoelde modernistische samenleving? Wat me aanspreekt, is dat de auteurs de ratio niet verwerpen en met een nieuw medicijn komen en zich daarmee gedragen als een topman met zijn kernwaarden. Nee, de ratio mag blijven. Maar er moet iets naast: de menselijke maat. De auteurs pleiten derhalve voor een 'en-en-samenleving'. Geen discussie of het een beter is dan het andere, zoals bij Angelsaksisch denken versus Rijnland-denken, maar een naast elkaar bestaan van ratio, economie en maakbaarheid versus inspiratie, zingeving en medemenselijkheid. Een intrigerend boek om te lezen en uitdagend om het te mogen toepassen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
