Liever lui!

‘Liever lui’, want over dat boek hebben we het, van de Franse econome Corinne Maier was bij verschijnen, in 2005, meteen al omstreden. Het zou een handleiding en leeswijzer zijn om aan te sluiten bij de steeds grotere schaduwkant van grote organisaties, waar niemand precies kan of wil zeggen waar je mee bezig bent, maar waarbij het belangrijkste is dat die onduidelijke bezigheid heel lang doorgaat.

Topdown wordt steeds massaler toegepast wat het management jarenlang heeft laten zien, namelijk een houding van ‘actieve niet-betrokkenheid’ bij het werk. Zolang je dat maar discreet doet, heeft dat geen enkele consequentie. Motivatie en betrokkenheid zijn ingeruild voor even basale als desastreuze vragen als ‘waarom pakken we de baas niet?’. Of: ‘waarom pakken we niet wat de baas ook pakt?’. In feite maakt Corinne Maier manifest wat onderhuids speelt in bijna elke organisatie. Kennelijk is het veel mensen gegeven om naast een ‘echt bestaan’ er een soort ‘pseudo-bestaan’ op na te houden. Een bestaan dat alle menselijke vitaliteit tot nul reduceert, en daarmee elke mogelijke zingeving blokkeert.

De mondialisering van de economie zal in de directe toekomst steeds meer afvalligen mobiliseren. Niet zozeer van georganiseerde actiegroepen, maar van ongeorganiseerde individuele burgers, van werknemers hoger en lager in de organisatie. Met name het klein-burgerlijk verzet van witte-boorden afvalligen zal naar verwachting massale vormen aannemen.

Het tijdperk van het eigenbelang

De schaamteloze zelfverrijking van graaiende topmanagers en de excessieve beloningen lijken in aanvang op verzet te stuiten, maar worden door de onomkeerbaarheid ervan juist het grote voorbeeld van werknemers die op geen enkele manier nog het organisatiebelang nastreven, maar uitsluitend worden gedreven door hun pure eigenbelang.

De Franse econome Corinne Maier spreekt in haar boek van een perverse mondialisering, waarin nu ook werknemers massaal zwendel en parasitisme als doel kiezen in hun loopbaan. Nu zijn er al boeken en handleidingen geschreven hoe je in een organisatie moet overleven door een rat te worden, maar Maier provoceert het bedrijfsleven door met haar boek iedereen zo veel mogelijk van hun resterende arbeidsmoraal af te helpen.

‘Incompetent en bang’

Volgens Maier - en we citeren haar letterlijk - ‘bestaat je werkomgeving doorgaans uit incompetente schijtlaarzen die jouw gebrek aan inzet nauwelijks zullen opmerken’. En als dat per ongeluk wel zou gebeuren, zal geen chef daartegen maatregelen ondernemen omdat dat op zijn minst twee negatieve effecten voor hem heeft. In de eerste plaats zou het uitkomen dat hij je niet in het gareel heeft kunnen krijgen. En in de tweede plaats zou het de kans op overplaatsing om van je af te komen verkleinen. Juist dankzij deze omerta maken sommige mensen de meest fantastische promoties.

Slechts aan een handjevol onaangepaste individualisten is het voorbehouden het bedrijfsleven en de bestuurlijke wartaal te mijden. Maar de massa kan niet aan het bedrijfsleven ontkomen. Het verzet van de witte-boorden afvalligen in de vorm van ‘waarom pakken we de baas niet?’ verandert dan al gauw in ‘waarom pakken we niet wat de baas ook pakt?’

Mythe van employability

In de mondialiserende economie van veel te veel overbodigheid en tegelijk van zoveel gebrek is de reactie van de machteloze massa er één van cynisme. De uiterste gebruiksdatum van de organisatiemedewerker verstrijkt snel, en evenals zijn baas moet hij zo snel mogelijk zoveel mogelijk halen.

Oudere werknemers worden nog zo snel als het kan ingewisseld voor jongere die nog even geloven in hun zogenaamde employability, en terwijl die ouderen ten laste van de maatschappij komen, komen er steeds minder jongeren om al die lasten er van te dragen.

De beperkte houdbaarheid van werknemers en loopbanen als kortstondig raketspoor worden een sociaal kruitvat met steeds meer sociale explosies, waarbij de van regeringswege zo valselijk bezongen waarden en normen net zo inwisselbaar zijn als willekeurige ruilobjecten in een collectieve zwendel.

Gestolen winst

Ook het middenkader kiest eieren voor zijn geld: het bedrog dat onder de noemer van bedrijfscultuur wordt samengehouden, is een middelmatig bedrog van steeds weer exact dezelfde mensen die nergens in geloven behalve in hun eigen beloning, in hun onkunde veelvuldig bijgestaan door even parasitaire consultants. Genieën zul je er onder al die uitbesteders niet aantreffen. Winst in economische zin wordt vaker gestolen dan dat er werkelijk toegevoegde waarde wordt gecreëerd. Voor een altijd onbereikbaar ietsje meer worden hele samenlevingen opgejaagd, nu ook in mondiaal verband.

En hoe groter de onderneming, hoe meer die zich kan veroorloven te verkwisten. Zie alleen al die zondvloed van volslagen nutteloze documenten die ze produceert: projectbeschrijvingen, vergaderverslagen, ondernemingsplannen, werkroosters, en niet te vergeten: verklaringen van ethische beginselen.

Niets doen loont

Je hebt niet alleen niets te winnen met werken, je hebt evenmin veel te verliezen als je niets meer uitvoert. Maar ondertussen valt het niet altijd mee om te doen alsof je het druk hebt.

En zo komen we van constatering tot aanbeveling van de kunst van effectief niets doen, die Corinne Maier in haar boek zo helder voor haar lezers uiteenzet. Niet zonder cynisme, zoals zij zelf als eerste toegeeft. Maar wel de weerslag van de praktijk van graaien en excessieve zelfverrijking, die de werkelijke bedrijfscultuur is gaan domineren.

Binnen die bedrijfscultuur heeft vakmanschap plaatsgemaakt voor managers en adviseurs die papiermolens managen, op flipovers drie cirkels tekenen en een beleid ontwikkelen omtrent de opstelling van computers, nieuwe formulieren en procedures ontwikkelen, en daarvan verslag doen in pagina’s lange rapporten met volslagen wartaal. Al coördinerend weet niemand wie met wat bezig is, of het moet het vastleggen van verlofdagen zijn.

Profiteer ervan, van dat vacuüm in verantwoordelijkheden, en leg je neer bij de consensus binnen teams waarvan het niveau zich aanpast aan de domste van de groep. Beter ongelijk met de hele groep, dan gelijk in je eentje. Het werk is nu eenmaal zo verdeeld dat een handvol mensen zich afpeigert, terwijl de grijze meerderheid het ervan neemt.

Zeg dat je het razend druk hebt. Laat door overwerk blijken dat je van je werk houdt, maar maak intussen gratis fotokopieën, voer privé-telefoongesprekken, surf op internet of lees de krant. Loop vervolgens nooit zonder ordner over de gang, liefst met armen vol. Wie wat ambitieuzer wil zijn, zorgt dat hij altijd klaar staat wanneer de grote baas langskomt.

Discreet parasiteren

Witte-boorden afvalligen verenigt u! Begin morgen met je sabotagewerk, zo schrijft Maier in haar conclusie. Als je al niet lang en breed begonnen bent natuurlijk. Trek je onvoorwaardelijk terug, en gedraag je discreet maar zonder concessies als parasiet. Word maar rustig het kneusje van het bedrijfsleven en wees het zand in de motor.

Voor het middenkader geldt: zo veel mogelijk van je positie profiteren. Houd je zichtbaar aan de regels. Wees volgzaam en buigzaam. Beschuldig in naam van het algemeen belang iedereen die een afwijkende mening heeft. Geloof niet al te sterk in wat je doet, dat is zelfs contraproductief voor het systeem. En oefen jezelf onafgebroken in het jargon dat je van boven op je af hoort komen.