In Een beloofd land komen de verschillende kanten van Obama aan bod, de echtgenoot, vader, politicus en ‘baas' van de organisatie Het Witte Huis. In de context van Managementboek.nl heb ik me al lezend vooral gericht op (een selectie van) relevante passages voor managers en deze samengevat in een aantal lessen voor managers.
Een boek van de man die ‘boven de zaak' woont
Naast de stapels ‘theorie boeken voor managers' komt er elk jaar wel een aantal ‘ervaringsboeken' c.q. biografieën uit. Dit zijn boeken geschreven over het doen en laten van ‘bazen'. Soms door henzelf geschreven, soms door derden. Boeken over Napoleon, Churchill, oud-minister president Lubbers en Iger over zijn leven als CEO van Disney. Er wordt in de wereld van uitgevers en boekenhandelaren wel gefluisterd dat dit type boeken het liefst door managers wordt gelezen.
Valt het boek van Barack Obama Een beloofd land hier ook onder? Het boek, of in ieder geval delen van het boek, is relevant voor managers. Het geeft namelijk (naast veel USA politiek gedoe) een blik in de organisatie van het bedrijf dat het Witte Huis ook is. Verder kom je te weten hoe de hoogste baas van die organisatie, de man die met zijn gezin ‘boven de zaak woont', vol zelfreflectie, in het leven staat.
In plaats van een ‘gewone' recensie (daar hebben de dagbladen al vol mee gestaan) heb ik ervoor gekozen om uit zijn boek tien lessen over management te destilleren.
Weet wanneer je afstand moet nemen van opvattingen van mensen
Voor managers die persoonlijk of zakelijk een goede relatie hebben met iemand die uitspraken doet die smadelijk zijn voor de eigen positie, is de Wright affaire leerzaam. Dominee Wright is ‘iemand die een klein, maar belangrijk aandeel had in het proces om me te vormen tot wie ik nu was.' In gesprek met diverse media zegt dominee Wright onder meer dat de Amerikaanse regering achter de aidsepidemie zat. Daarmee brengt hij Obama in verlegenheid. Obama neemt de lezer mee in zijn worsteling: hoe lang kun je loyaal blijven aan mensen die veel voor je hebben betekend en wanneer is het tijd om publiekelijk afstand te nemen?
Accepteer dat er altijd wel ergens puinhopen ontstaan
Voor veel overheidstaken zijn geen specifieke instructies vanuit het Witte Huis nodig. Maar talloze organisaties hebben wel de dagelijkse aandacht nodig, die willen beleidsvoorschriften ontvangen, of hulp bij het aanstellen van personeel of omdat het systeem vastloopt door interne problemen.
Na afloop van zijn eerste wekelijkse Oval Office-vergadering vraagt Obama aan een medewerker, die onder zeven eerdere presidenten heeft gewerkt, of hij hem advies kon geven over het besturen van de uitvoerende tak van de overheid. Het antwoord was dat Obama maar van één ding zeker kon zijn: op elk moment van de dag is er wel ergens iemand die er een puinhoop van maakt.
Wek geen grootse verwachtingen die je niet kunt waarmaken
Op verschillende pagina's in het boek valt te lezen dat Obama, in de verkiezingsstrijd, maar ook in het begin van zijn presidentschap, verwachtingen creëerde die hij vaak niet kon waarmaken. Zo zegt hij tegen zichzelf... ‘dat ik nooit meer mijn grote mond open mocht doen om verwachtingen te wekken die, gezien de omstandigheden, onmogelijk gerealiseerd konden worden.'
Accepteer dat er bij complexe problemen geen perfecte oplossing bestaat
Wat Obama al snel ontdekte over het presidentschap is dat er voor geen enkel probleem dat op zijn bureau terecht kwam, een zuivere 100 procent afdoende oplossing was. Als dat wel zo was, dan had volgens hem iemand anders, in de lagere echelons van de hiërarchische structuur, dat probleem al wel opgelost. Zijn lering is dat het team vanuit elke denkbare hoek naar het probleem keek, dat geen mogelijke oplossing meteen afgewezen werd en dat alle betrokkenen - van de hoogste kabinetsminister tot de laagste medewerker in de kamer - de kans hadden gekregen om hun mening te geven.
Zorg voor het inrichten van een goed besluitvormingsproces
Bij complexe vraagstukken zorgt Obama voor een besluitvormingsproces waarbij hij zijn eigen ideeën aan de kant kan zetten en echt kan luisteren, de feiten en logische redenering zo goed mogelijk kan volgen en die afwegend naast zijn eigen ideeën en principes kan zetten. Daardoor lukt het hem om moeilijke besluiten te nemen en ‘s nachts nog steeds rustig te slapen, in de wetenschap dat naar zijn idee niemand in zijn positie met dezelfde informatie een beter besluit had kunnen nemen. Een goed proces betekende ook dat hij elk lid van het team het gevoel kon geven dat hij mede-eigenaar van het besluit was, waardoor er een betere uitvoering kan zijn.
Obama heeft een kloek boek van zo'n achthonderdvijftig pagina's opgeleverd. Het boek is opgebouwd uit zeven delen, met (vage) titels als ‘De weddenschap', ‘Renegade' of ‘In de ton'. De lezer wordt niet geholpen bij het lezen met paragrafen of tussenkoppen. Ook een index ontbreekt, wat bij een boek van dergelijke omvang, met veel namen en situaties, wel handig was geweest. Bijzonder zijn de foto's die hij in het boek heeft opgenomen; ze vangen zijn erfenis op een manier die woorden alleen niet kunnen doen. Obama heeft een mooie pen, al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat ik de Nederlandse vertaling heb gelezen. Deze is door vier vertalers(!) samen gedaan en deze ‘coproductie' van Obama en het viertal heeft een prettig leesbaar boek opgeleverd.
In zijn voorwoord zegt Obama dat hij drie motieven had om het boek te schrijven. Laat ik ze alle drie kortbij langs gaan. Hij wilde een eerlijke weergave van zijn tijd in functie geven. Die weergave krijgen we en of het eerlijk is kunnen we niet beoordelen. Hij maakt zijn toezegging waar dat hij ‘het gordijn een beetje wilde opentrekken' en de mensen eraan wilde herinneren dat ondanks alle macht en de uiterlijke schijn, het presidentschap nog altijd gewoon een baan is.
En of zijn derde motief, het enthousiasmeren van jonge mensen voor het werken bij de overheid, gerealiseerd is valt nu niet te beoordelen. Hij wil hen een boodschap meegeven bij het zoeken naar zin in hun bestaan. Of zoals hij het zelf zegt, ‘door alleen op iets te mikken wat groter was dan mijzelf kon ik uiteindelijk een omgeving en doel voor mijn leven vinden.'
Een beloofd land laat op veel plaatsen zien hoe onmachtig de machtigste man van de wereld vaak is. En dat ook hij de wereld met vallen en opstaan maar een klein stukje beter kan maken, ook al wil hij meer.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.