Ooit was u als ondernemer actief in het alpinisme, en nu heeft u een boek geschreven met de titel Het pad van de leider. Toeval?
Mijn eerste bedrijf was inderdaad een reisorganisatie voor berg- en skisportreizen. Dat deed ik samen met een Oostenrijker, hij was opleider en examinator van de gidsopleiding. We werkten internationaal en veel voor de Nederlandse Berg- en Skisportverenigingen. En dit boek gaat ook over mensen begeleiden. Dus in zekere zin doe ik nog steeds wat ik dertig jaar geleden deed: gidsen. Het heeft natuurlijk wel een andere context, nu draait het om het ontwikkelen van leiderschap, teams en organisaties.
Na terugkomst in Nederland heeft u een bedrijf opgericht voor klimmen in stedelijk gebied en werken op hoogte in de industrie. U groeide uit tot een van de experts op dit gebied en werkte onder andere internationaal voor speciale eenheden van politie en defensie. Waarom heeft u het roer omgegooid en bent u coach geworden?
Ik ben een echte starter. Ik vind het supertof om iets op te zetten en inhoudelijk met de materie bezig te zijn. Op een bepaald moment had ik meerdere bedrijven en dan wordt dat toch anders. Ik kreeg te maken met de founder gap. M’n interesse nam af, de bedrijven hadden nieuwe liefde nodig. Dus heb ik opvolgers gezocht en heb ik me teruggetrokken. Toen ben ik me gaan verdiepen in persoonlijke ontwikkeling. Ik heb NLP-opleidingen gevolgd, ik heb me verdiept in de transactionele analyse en in systemisch werken. Daar heb ik allerlei nieuwe inzichten opgedaan over de psychosociale kant van werken. Heel verhelderend, ik ontdekte dat ik als leider best veel heb laten liggen. In eerste instantie heb ik mensen uit mijn eigen bedrijf begeleid, later ook voor verschillende instellingen, zoals Allied Forces en de Academie voor Systemisch Werken en richtte ik een eigen bureau op: Peak Impact.
De ondertitel is wat zweverig, maar wel interessant: ‘natuurlijk leiden vanuit je eigen bron’. Een verwijzing naar het ‘script’ uit de transactionele analyse. In hoeverre bepalen de vormende jaren in je jeugd of je überhaupt een leider bent?
Als dat zo zou zijn, zou je bijna een scriptanalyse kunnen doen en kunnen voorspellen wie een succesvolle leider wordt. Ik denk niet dat het zo werkt. Leiderschap is natuurlijk een rol. De manier waarop je die invult, wordt bepaald door je eigen script. Als je daar meer bewustzijn op hebt, dan kun je een herbesluit nemen en voor een ander pad kiezen. Er bestaan natuurlijk wel verschillende typen leiders. Obama en Trump zijn allebei leiders, beiden acteren ze vanuit hun eigen script en ontwikkeling. Je kunt discussiëren over de vraag welk type je voorkeur heeft, maar dan heb je het over smaak. Mijn focus, en de focus van dit boek, ligt op de vraag waar de potentie van leiders zit. Waar komt de leider vandaan? Wat is hij op de automatische piloot gaan doen? En op welk punt kan de leider zich ontwikkelen, om het morgen weer beter te doen?
Het tweede element uit de ondertitel: natuurlijk leiden. Wat verstaat u onder ‘natuurlijk’?
Natuurlijk leiden verwijst naar je eigen natuur. Naar hoe je bent, wanneer je alle patronen hebt doorbroken en je maskers hebt afgelegd. Sommige mensen noemen het authentiek. Als je op een natuurlijke wijze leiding geeft, gaan dingen meer vanzelf, minder verkrampt. En natuurlijk zit er ook een woordspeling in: de natuur doet het ons allemaal voor, zeg ik altijd. De evolutie, een proces van duizenden jaren, is de basis van hoe wij geprogrammeerd zijn.
U benadrukt dat we allemaal een ontwikkeling doormaken, ‘het pad’. Ergens schrijft u: misschien is niet de top je bestemming, maar de reis ernaartoe. Waarom is die reis zo belangrijk?
Toen ik begon met NLP, merkte ik dat het heel erg over de gewenste situatie ging. Je bevindt je op een bepaald punt en je werkt toe naar een ander punt. Daardoor komt de focus op de toekomst te liggen en vergeet je in het hier en nu te leven. Van Eckhart Tolle heb ik geleerd de kracht van het nu te waarderen. Als je een beetje uitzoomt, besef je dat we alleen maar het nu hebben. Als we alleen maar bezig zijn met onze doelen, komen we er halverwege achter dat de wereld al compleet veranderd is. Er bestaat immers niet alleen een geplande toekomst, maar ook een toekomst die op ons afkomt, de emergente toekomst. Natuurlijk hebben we een richtpunt nodig, anders wordt het een beetje doelloos, maar dat zie ik vooral als een kader waarbinnen je beweegt. We kunnen ook leren te genieten van wat wij op onze reis tegenkomen.
Ondernemen en leiden zit in uw bloed. Maar ergens in uw boek merkt u op vaak in isolement te hebben gewerkt. De ontwikkeling van uw ‘horizontale verbindingen’ noemt u een inhaalslag. In hoeverre kunnen we dit boek beschouwen als de neerslag van deze inhaalslag?
Als ondernemer heb ik inderdaad een schat aan ervaring, met wisselend succes, zeg ik er altijd bij. Maar door de opleidingen die ik heb gevolgd heb ik pas de laatste vijf jaar geleerd daar echt goed op te reflecteren. Ik heb in feite nieuwe denkkaders meegekregen: van NLP, van de transactionele analyse, van het systemisch werken. En nu ik terugkijk, zie ik dat ik dingen anders had kunnen doen. Dan was ik als ondernemer verder gekomen, en dan was het voor anderen leuker geweest om met mij samen te werken. Er was bijvoorbeeld vaak gedoe. De ironie is dat ik nu vaak wordt ingeschakeld als er ergens gedoe is. Er wordt niet samengewerkt, mensen zitten op eilandjes. Maar juist door die uitgebreide zelfreflectie heb ik geleerd met mildheid terug te kijken op de dertig jaar die ik zelf ondernemer ben geweest. Ik kijk nu met dezelfde mildheid naar de organisaties waar ik ga trainen of coachen. Het is alsof ik in de spiegel kijk, ik herken de problemen, zoals de mensen met wie ik werk ook in de spiegel van mijn proces kunnen kijken. Die herkenning helpt mij bij het interveniëren.
Wat heeft het schrijven van dit boek voor u betekend? Heeft u diep in uzelf moeten afdalen?
Ik gaf al een tijdje trainingen in de materie, maar door het schrijven van dit boek ben ik heel goed gaan nadenken over de bewoordingen die ik gebruik. Ik heb geleerd heel nauwkeurig te formuleren. Als ik een paar pagina’s had geschreven, dacht ik: dit ziet er best aardig uit, maar is het nou wel zo? Van wie is dit afkomstig? Waarom is dit onderzoek gedaan en hoe? Ik heb kortom echt een fundament onder mijn kennis gelegd en een verdiepingsslag in mijn vak gemaakt. De concepten en de samenhang daartussen begrijp ik daardoor nog veel beter dan voordat ik Het pad van de leider schreef. Het heeft me ook geïnspireerd om me te blijven ontwikkelen en leren.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
