Waarom besteedt iemand tien jaar van zijn leven om -in drie boeken en 1500 pagina’s- Donald Trump te beschrijven?
Ik schreef eerder Het Dictatorvirus en Trump is een soort dictator. Ik wilde hem begrijpen en die inzichten delen met de wereld. Omdat het ook om inzichten gaat voor wie zelf leiding geeft. Trump laat zien wat slecht leiderschap is, zowel in effectief als moreel opzicht. Het appèl dat ik doe, is: verdiep je eens in slecht leiderschap en maak niet dezelfde fouten. Trump combineert de twee enneagram-types 3 en 8: de winnaar en de baas. Maar dan op de meest ongezonde manier: die van een wraakzuchtige psychopaat en gewelddadige vernietiger. De gevolgen van zijn leiderschap zijn groot. Onderschat nooit het vermogen van mensen om verkeerde leiders te volgen. We doen hier in Nederland momenteel ongeveer hetzelfde.
Je boek levert uitvoerig bewijs dat Trump liegen en bedriegen als tweede natuur heeft. Vele duizenden leugens kwamen uit zijn mond. Hoe kan het dat miljoenen Amerikanen toch achter hem aanlopen en in hem een echte leider zien?
Het is te vergelijken met sektegedrag. Mensen hebben onvrede en gaan ‘een verlosser’ volgen. En als je eenmaal een volger bent, zo werkt dat in sektes, is het razend moeilijk om er weer uit te komen. Liegen en bedriegen is onderdeel van Trumps strategie. Liegen, oplichten en intimideren zijn de reden van zijn succes en volgers gaan dat gedrag vervolgens goedpraten. Je bent een MAGA-sektelid (Make America Great Again) of je bent het niet. Liegen en bedriegen is dan niet slecht meer, maar goed. Je wordt er succesvol mee, zo laat sekteleider Trump zien.
Deel 1 van het boek gaat vooral over rolmodellen van Trump. Zoals iedereen, ook corporate en politieke leiders, rolmodellen hebben. Wat is je opgevallen aan de rolmodellen van Trump? En wat kunnen we er van leren?
Het verbaasde me vooral hoeveel rolmodellen Trump heeft. Ik heb er liefst veertig gevonden. Eigenlijk heeft hij geen eigen profiel maar heeft Donald Trump alles wat hij doet, gejat van zijn rolmodellen. Zijn leven is bijvoorbeeld copy-paste met dat van Goldfinger uit de gelijknamige James Bond 007-film. Inclusief gouden gordijnen in the oval office. Hij stal Let’s make America great again van Ronald Reagen en liet alleen let’s weg. Van George Steinbrenner, de eigenaar van de New York Yankees, adopteerde hij You’re fired en van Clint Eastwood de geknepen blik en de revolverbeweging met zijn rechterhand. Advocaat Roy Cohn leerde hem hoe je rechters en rechtszaken naar je hand zet en Hugh Hefner hoe je je moet omringen met mooie vrouwen. Hij bewonderde Chrysler-topman Lee Iacocca, zo’n beetje de eerste zakenman met landelijke bekendheid die een bestseller schreef. Daarna schreef Trump zijn eerste boek: The Art of the Deal. Rolmodel Richard Nixon zei tegen Trump: ‘Jij kunt president worden.’
Ook Poetin is een rolmodel voor Trump, die zelfs een megalomane Trump Tower wilde bouwen in Moskou. Als Trump de afgelopen periode president was geweest, was Rusland zo over Oekraïne heengelopen. Rolmodellen kies je soms bewust, soms onbewust. Het is wijs voor leiders om eens na te denken wie jou heeft beïnvloed. Leiders worden vaak beoordeeld op het halen van KPI’s en of ze efficiënt en effectief zijn. De laatste tijd zijn er nieuwe dimensies voor leiderschap bij gekomen, met name morele dimensie. Naast resultaatgericht gaat het anno 2024 ook over moreel gedrag en wordt scherper gelet op grensoverschrijdend gedrag. Bij dat laatste gaat het helemaal mis met Trump.
Hoe gevaarlijk is Trump in jouw ogen?
Gevaarlijk. Het huidige Amerika lijkt op de Romeinse republiek dat na honderden jaren een keizerrijk werd onder de opvolger van Julius Caesar, Keizer Augustus. Stel dat Trump herkozen wordt, gaat hij dan een derde termijn van een Amerikaanse president mogelijk maken, zoals Poetin dat in Rusland deed? En ontslaat hij alle overheidsfunctionarissen die weerstand bieden tegen zijn plannen? Stapt hij uit de NAVO? Rekt hij de termijn van het presidentschap op van vier naar zes jaar? Kan allemaal zo maar gebeuren… Zijn volgers volgen wel. Het is immers een miljoenensekte. Het Hooggerechtshof is al extreem conservatief. Anders dan in Nederland zijn er met twee partijen weinig politieke tegenkrachten in Amerika. The winner takes all. Het gevaar van absolute leiders (zoals Trump) is dat ze steeds meer grensoverschrijdend gedrag vertonen. En de volgers vinden het oké en imiteren de leider. De macht van de leider ontleent hij aan zijn miljoenen volgers, die bereid zijn voor hem te vechten.
Kun je Trump’s gedrag en positie ook doorvertalen naar de corporate wereld?
Elon Musk heeft natuurlijk ook iets van een sekteleider waar mensen achteraan lopen. Steve Jobs maakte van Apple ook bijna iets religieus. Bij Wilders kun je hier in Nederland een zelfde vraagteken stellen: hij leidt een partij zonder leden, maar wel met veel (blinde) volgelingen. Hij beslist, zij volgen en praten hem na. Die adoratie zie je in de mediawereld ook. Als de kijkcijfers allesbepalend zijn wordt ongepast gedrag vergoeilijkt. Dat hebben we gezien bij The Voice en De Wereld Draait Door. De vraag is alleen of het in alle gevallen gaat om destructieve leiders/dictators. Soms wel, soms niet. Trump is wel een dictator. Hij ensceneerde én genoot van de bestorming van het Capitool. Urenlang weigerde hij in te grijpen. Zijn fanatieke volgers juichten het toe, terwijl het een ramp was voor de Amerikaanse democratie.
Je hebt het in dit kader over een ‘tektonische aardverschuiving’ die gaande is in Amerika. Met name deel 3 van je trilogie (dat volgend jaar verschijnt) gaat daarover.
De witte blanke man/vrouw is in Amerika na honderden jaren nog altijd de bovenliggende kaste, maar daar wordt aan gemorreld. Obama was als eerste zwarte Amerikaanse president voor vele ‘white supremacists’ een teken aan de wand. Medio 2040 zullen er meer gekleurde dan niet gekleurde Amerikanen zijn. De gevestigde orde maakt zich zorgen over haar positie en wil terug naar vroeger. De superieure kaste voelt zich bedreigd en verzet zich tegen de demografische verandering. Trump is er de kartrekker van, met bewust en onbewust racisme als onderliggende factor.
De tektonische aardlagen zijn in beweging, waardoor er een grimmige culturele en politieke aardbeving dreigt in de VS. In Nederland (en ook Frankrijk, Italië en Engeland) zien we vergelijkbare onderstromen. De discussie over omvolking, hoofddoekjes en islamisering is van een vergelijkbare orde, met dezelfde sentimenten. Ook in Europa voelt de leidende kaste zich bedreigd en is extreem-rechts in opkomst. Ook in dat opzicht zullen de komende verkiezingen extra spannend zijn nu de witte oude man Joe Biden zijn kandidatuur heeft overgedragen aan de jonge gekleurde vrouw Kamala Harris. Op dit moment is mijn verwachting dat Harris wint van Trump, maar spannend wordt het zeker.
Deel 2 van je trilogie eindigt met Mount Rushmore: de rots waarin vier presidenten zijn uitgehouwen. Stel dat Trump wordt herkozen, komt zijn portret er dan bij? De grootheidswaanzin compleet?
Trump wil niks liever en heeft dat zelfs een keer hardop gezegd, maar dat gaat niet gebeuren. Er is aan de ene kant onvoldoende plek en aan de andere kant zijn de rotsen qua materiaal niet sterk genoeg. Er is dus hoop…
