Op werkdagen voor 23:00 besteld, morgen in huis Gratis verzending vanaf €20

Nieuws

Preventieve nationalisatiegolf van banken lijkt onvermijdelijk

De nationalisatie van Fortis en ABN AMRO is pas het begin, voorspelt financieel deskundige Jac. Kragt. Binnen afzienbare tijd worden de meeste belangrijke banken genationaliseerd. Preventief. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd.

Rob Hartgers | 13 oktober 2008 | 4-6 minuten leestijd

Jac. Kragt kent de financiële wereld van binnenuit. Hij werkte vijftien jaar bij de kapitaalmarktdivisies van verschillende Nederlandse banken. Momenteel is hij belegger bij pensioenverzekeraar PGGM. Afgelopen juni verscheen van Kragt het boek De kredietcrisis waarin hij met de kennis van een insider uitlegt wat de oorzaken zijn van de ‘credit crunch’. Dat de crisis zulke proporties zou aannemen, had ook Kragt niet kunnen voorspellen: ‘Het was te voorzien dat de Europese banken erg veel last zouden krijgen van de kredietcrisis. Ook was duidelijk dat de Europese economie een recessie in zou gaan. Dat die recessie zo ernstig zou worden, wist niemand.’

Waren de Europese banken onvoldoende voorbereid op de crisis?

‘Ze hebben geprobeerd om hun verliezen te herkapitaliseren door winst in te houden of nieuwe aandelen uit te geven, maar ze hebben onvoldoende nagedacht over mogelijke toekomstscenario’s. Ze dachten dat ze met net zoveel kapitaal afkonden als in de goede tijden. Dat was onvoorzichtig.’

Die onvoorzichtigheid kenmerkte het gedrag van veel banken. Hoe kan dat?

‘Banken waren tientallen jaren gewend om op een bepaalde manier te werken. Ze hielden onvoldoende rekening met de veranderde omstandigheden. Er zijn nieuwe boekhoudmethodes gekomen waardoor banken duidelijker moeten maken in hoeverre ze waardeverlies hebben op hun bezittingen. Geen mens hield het ooit voor mogelijk dat zeer kredietwaardige obligaties, bijvoorbeeld de obligaties die banken zelf uitgeven, zo hard zouden afwaarderen als nu het geval is. Daarvoor werden niet genoeg buffers opgebouwd.’

De crisis dendert maar door, ondanks miljardenverslindende reddingsoperaties. Kunnen de plannen van Paulson, Brown en Bos het tij keren?

‘Het structurele probleem is dat de banken te weinig kapitaal hebben en niet langer in staat zijn om hun elementaire rol van financier te vervullen. Het afgelopen jaar, toen de eerste verliezen zich voordeden, konden banken wereldwijd nog makkelijk op de openbare markt terecht om aandelen uit te geven. Bij sommige private equity huizen konden ze bijvoorbeeld in één keer twee miljard dollar binnenhalen. Tussen de zomer van 2007 en 2008 schreven banken mondiaal zo ongeveer 500 miljard dollar af en haalden ze ongeveer 350 miljard dollar binnen. Dat leek goed te gaan, maar de verliezen bleken nog ernstiger te zijn dan gedacht, dus moeten ze nu nog meer kapitaal zien binnen te krijgen. Door de problemen bij Freddie Mac en Fannie Mae raakten de ontwikkelingen in een stroomversnelling. Banken moesten hun bezittingen verder afwaarderen, maar konden niet langer terecht bij dezelfde kapitaalverstrekkers, want die waren zelf ook in de problemen geraakt. Daardoor bleef alleen de overheid over als kapitaalverstrekker.’

De staat als financier van de banken?

‘Dat is precies wat nu gebeurt. Alle reddingsplannen zijn gericht op het verstrekken van kapitaal aan het bankwezen. Ook het Amerikaanse plan van Paulson, dat voorziet in het kopen van obligaties van banken voor een bedrag dat hoger ligt dan de werkelijke waarde. Zo worden de obligaties gestabiliseerd en krijgen banken een kapitaalinjectie. Een andere indirecte methode om banken kapitaal te verschaffen is het garanderen van schulden. Daarom hebben veel overheden de bezittingen van banken gegarandeerd. Daarmee gaat het risico naar de overheid. Dat is ook een vorm van kapitaalinjectie, want de risico’s zijn weg bij de banken waardoor die met dezelfde hoeveelheid kapitaal andere dingen kunnen doen. De Engelsen hebben gekozen voor een directe methode door aandelen te kopen in banken. Nederland deed hetzelfde met Fortis. De noodfondsen van Gordon Brown en Bos zijn ook een vorm van potentiële directe kapitaalinjectie. Niettemin is nationalisatie onvermijdelijk. Ten eerste omdat de kwartaalcijfers die banken over een paar weken gaan publiceren dramatisch slecht zullen zijn. Dat leidt tot absolute chaos en nieuwe behoefte aan kapitaal. Daarnaast vervullen banken hun rol niet; zij moeten geld uitlenen aan bedrijven en aan particulieren en doen dat nu niet meer. Nationalisatie is nodig om te herkapitaliseren, maar ook om banken te dwingen weer geld uit te lenen. Een soort preventief nationaliseren. In de meeste landen worden alle grote banken genationaliseerd.’

Zoiets heeft toch enorme consequenties voor onze economie?

‘Banken hebben een maatschappelijke nutsfunctie. Ze gaan functioneren als alle andere nutsbedrijven. Dat heeft vanzelfsprekend effecten voor prijsstelling, beloning aan de top, en andere zaken.’

Betekent dat geen gigantische rem op de economische ontwikkeling?

‘De toezichthouders gaan sowieso draconische maatregelen treffen, of banken nu worden genationaliseerd of niet. De hefboomratio zal veel lager gelegd worden. Het werken met een grote hefboom was risicovol, maar gaf ook een gigantische stimulans aan de economie. Het onthefbomen (deleveraging) gaat een tijd lang een rem zetten op de economische ontwikkeling en is de reden dat we een recessie krijgen.’

Is dit een waterscheiding in de geschiedenis van het bancaire systeem?

‘Absoluut. Er zijn wel precedenten. Frankrijk heeft de banken deels genationaliseerd in de jaren tachtig en de Zweden hebben hun banken geheel genationaliseerd begin jaren negentig. Dat ging gepaard met een hele diepe recessie. Op deze mondiale schaal is er geen precedent.’

Wie zijn schuldig aan deze malaise?

‘De bankensector, de toezichthouders, het bedrijfsleven dat blij was met goedkope financiering, de beleggingsbedrijven die de nieuwe producten die werden aangeboden gretig afnamen, en de rating agencies die te lichtzinnig kredietbeoordelingen afgaven. Tel daarbij op de consequenties van de nieuwe boekhoudsystemen die onvoldoende doordacht zijn en de lage rente in de VS die het mogelijk maakte om goedkoop geld te lenen.’

Hoe ziet de financiële wereld eruit als straks de stof is opgetrokken?

‘Dat is moeilijk te zeggen. De komende tijd is er waarschijnlijk strenge overheidsbemoeienis. Uiteindelijk zal men terugwillen naar een commercieel bankenstelsel dat niet in publieke handen is.’

Over Rob Hartgers

Rob Hartgers is freelance journalist.

Deel dit artikel

Wat vond u van dit artikel?

0
0

Boek bij dit artikel

Populaire producten

    Personen

      Trefwoorden