‘We zijn allemaal bang om in het openbaar te spreken’

De menselijke geschiedenis wemelt van de grote sprekers. Waarom laat u zich juist inspireren door de conferenties van TED?
Dankzij TED is iedereen doordrongen van het belang van spreken in het openbaar. TED-talks worden gemiddeld zo'n twee miljoen keer per dag bekeken. Wereldwijd vinden elke dag vijf onafhankelijke TEDx-conferenties plaats. Er is zelfs een speciale TED-app, waarmee miljoenen mensen ten alle tijden toegang hebben tot de grootste sprekers ter wereld. TED heeft daarmee de standaard gezet voor iedereen die een presentatie moet houden.

Wat maakt een TED-talk zo speciaal?
Wat alle grote presentaties met elkaar gemeen hebben, is dat ze in hoge mate visueel zijn. Het gebruik van beeld is een uitermate krachtige manier om een verhaal te vertellen. In vergaderingen zijn we gewend aan praatjes waarbij een aantal volgekrabbelde Powerpoint-slides woord voor woord wordt voorgelezen. Geen wonder dat veel mensen een hekel aan het programma hebben gekregen. Powerpoint is echter niet de vijand, zeker niet als je weet hoe je het moet gebruiken. Kijk naar de manier waarop diepzee-onderzoeker Robert Ballard, de man die de Titanic ontdekte, een populaire TED-talk wist te verzorgen. Hij liet 57 powerpoint-slides zien met alleen maar foto's. Het beeld vormde de ruggegraat van zijn presentatie, niet de woorden. De tweede reden is dat geen enkele TED-talk langer dan achttien minuten in beslag neemt. Dat is de perfecte tijdsspanne om een boodschap over te brengen zonder dat mensen hun aandacht verliezen. Hoeveel productlanceringen of vergaderingen blijven maar doorzeuren terwijl niemand meer luistert? Als je je boodschap weet te verdichten tot pakweg een kwartier is de kans op succes veel groter. En ten slotte is elke succesvolle TED-talk uittentreure geoefend. Zo studeerde Dr. Jill Bolte Taylor haar presentatie over haar eigen hersenbloeding maar liefst tweehonderd keer in voordat ze het podium op ging. Als je een praatje zo vaak repeteert wordt het vanzelf een tweede natuur.

Veel mensen gebruiken de woorden op een powerpoint-presentatie als een geheugensteuntje.
Klopt, maar ze moeten zich daarbij wel beseffen dat dat niet de meest effectieve manier is om informatie over te brengen. Het is bijna onmogelijk om tegelijkertijd een slide te lezen en te luisteren naar iemand die er een praatje omheen houdt. We zijn lang niet zo goed in multitasken als we denken. Een andere reden voor zo'n slidument, een woorddocument dat zich voordoet als een slide, is luiheid. Veel mensen nemen hun presentatievaardigheden niet serieus. Je collega met wie je om een promotie concurreert doet dat waarschijnlijk echter wél. Het vermogen om te communiceren is in een organisatie vaak de onderscheidende factor.

De meeste mensen zijn als de dood voor het spreken in het openbaar. Hoe kom je daar overheen?
Angst is normaal. We hebben allemaal een zekere vrees om voor een groep op te treden, ook al zijn we nog zo beroemd en succesvol. Een manier om daar overheen te komen is door stug te blijven oefenen. Bijvoorbeeld door je presentatie te visualiseren. Ga in je kantoor staan met de klikker in je hand en stel je voor hoe het publiek op je lezing reageert. Een keer of twintig repeteren kan het zelfvertrouwen als een enorme boost geven. Daarnaast moet je elke gelegenheid aangrijpen om ervaring op te doen. Als je maar een presentatie per jaar geeft, dan is het logisch dat je zenuwachtig bent. De angst zal misschien nooit helemaal verdwijnen, maar dat is ook niet erg. Je hebt wat adrenaline nodig om scherp te zijn en om energiek over te komen. Als je niet nerveus bent, kan het je waarschijnlijk ook niet schelen.

Kunt u een voorbeeld geven van iemand die zich heeft ontwikkeld tot een begenadigd spreker?
Iemand die als communicator echt een evolutie heeft doorgemaakt is Bill Gates. Als CEO van Microsoft stond hij niet bepaald bekend als een charismatische spreker. Als je kijkt naar de presentaties die hij in die periode op conferenties gaf, zie je tenenkrommende powerpoint-slides vol met informatie. Maar als TED-spreker heeft hij twee buitengewone presentaties gehouden. Hij had er zichtbaar lol, ook omdat hij dit keer de aandacht probeerde te trekken met iets compleet onverwachts. Zo liet hij een schaal met muggen in het publiek los om het probleem van malaria te introduceren. Een ander voorbeeld is Tesla-oprichter Elon Musk die onlangs in een paneldiscussie toegaf zo panisch te zijn voor spreken in openbaar, dat hij er van trilde. Toch heb ik hem een presentatie zien geven waarin hij in exact zeventien minuten en vijftig seconden een interessant, entertainend en strak betoog wist neer te zetten. Hij leek nog niet helemaal te blaken van zelfvertrouwen, maar hij was aardig op weg.

De aandachtsspanne van het publiek lijkt steeds korter te worden. Leidt dit niet tot meer oppervlakkigheid?
Wordt de aandachtsspanne echt korter, of komen we er nu pas achter dat mensen altijd al een voorkeur hebben gehad voor compacte presentaties? De Gettysburg Address van de voormalige Amerikaanse president Abraham Lincoln staat bekend als een van de grootste speeches aller tijden. Die toespraak telde slechts 271 woorden. Wat mensen vaak vergeten is dat niet Lincoln, maar de toenmalige gouverneur van Massachusetts Edward Everett die dag de keynote speaker was. Zijn speech nam meer dan 13.000 woorden in beslag en duurde maar liefst twee uur. Toeschouwers vielen letterlijk in slaap. Dus ook toen al wist een lange toespraak niet te overtuigen. Daarnaast kan een speech ook de opmaat vormen van een diepgaande discussie. Als je na een verkooppraatje van een kwartier nog een uur nodig hebt om vragen van de klant te beantwoorden, dan is daar niks mis mee.

Wat als je halverwege je toespraak onverhoopt toch de aandacht van het publiek verliest?
Ik laat het daar liever niet op aankomen, haha. Ik zou zeggen, trek er lering uit en doe de volgende keer je huiswerk.

Fotografie: Ken Cook