Terwijl ze (zouden moeten) weten dat zoiets niet bestaat. Maar opdrachtgevers willen nu eenmaal de zekerheid van succes.
Dat niets zeker is, weten we inmiddels wel. Er is zelfs een acroniem voor bedacht: VUCA. Prima, maar hoe wapen je je daar als ondernemer tegen al die permanente ‘turbulentie? Door je organisatie antifragiel in te richten, zegt Tillema met Nassim Nicholas Taleb die dat principe muntte. ‘Taleb laat zien dat we niet krampachtig moeten proberen allerlei onverwachte gebeurtenissen zo goed mogelijk op te vangen. De echte vraag is hoe we stérker kunnen worden van het onverwachte.' Hoe je dus de impact van het highly improbable (de zwarte zwaan!) neutraliseert.
Tillema bespreekt in Ontgroeven (geen schotschrift, wel een manifest, eigenlijk een wake up call) twaalf ‘sleutels' die toegang geven tot evenzovele antifragiele ruimten. ‘Benaderingen voor het realiseren van anti-fragiliteit' in de woorden Taleb-adept Martin van Staveren. ‘Handzame samenvattingen van de vele concepten uit de boeken van Taleb.' Skin in the game, via negativa, of optionaliteit. ‘Toegespitst op concrete toepassingen in organisaties.' Die vervolgens worden getoetst (losgelaten) op veelvoorkomende zaken in organisaties die elke vorm van antifragiliteit in de weg staan. Wantrouwen, regelzucht, ontmoedigen van intern ondernemerschap, strategische keurslijven.
Even terugspoelen want Antifragile verscheen al in 2012. Waar fragiele (robuuste) systemen het resultaat zijn van geconstrueerde (lineaire) werkelijkheden, daar gaan antifragiele (non-lineaire complexe) systemen uit van het onbekende. Lineaire causaliteit versus non-lineaire onvoorspelbaarheid. Enkelvoudig versus meerdimensionaal. Even heel simpel: complexe systemen gaan uit van onvoorspelbaarheid en wapenen zich hiertegen door talloze verdedigingsmuren (weinig efficiënt, heel effectief) op te trekken, enkelvoudige (robuuste) systemen gaan uit van voorspelbaarheid, voor zover bekend of causaal te herleiden, en wapenen zich navenant: heel efficiënt maar weinig effectief.
Omdat antifragiele systemen ten principale uitgaan van het onbekende (ze onderkennen geen causaliteit) staan ze permanent op stand-by. Altijd voorbereid op wat er zou kunnen gebeuren. Door zaken niet te ontkennen, kun je er nooit door verrast worden! Cruciaal in elk antifragiel systeem is redundantie, overcompensatie. Niet een maar meerdere verdedigingsmuren. Niet efficiënt, wel uiterst effectief, want wie garandeert dat een muur voldoende is? Of op de juiste plek staat?
Met zijn kritiek op adviseurs en hun altijd goed gevulde instrumentenkoffertje past Ontgroeven naadloos in de traditie van De succesillusie van Richard Engelfriet (‘hoe trainers, goeroes en consultants u dagelijks bedriegen en hoe u daar in zeven eenvoudige stappen vanaf komt'), dat weer leunt op Bye Bye Consultant van Cees Min (‘veranderingen doorvoeren in je organisatie doe je zelf, dat laat je niet over aan consultants'), dat weer leunt op De managementmythe van Matthew Stewart (‘management consulting, heden, verleden en onzin'), dat weer leunt op het oer-boek: De toverdokters van John Micklethwait en Adrian Wooldridge (‘wat managementgoeroes beweren en wat u daarvan moet onthouden') uit 1996. Vaak terecht maar even vaak weinig constructief.
En daar ‘ontgroeven' de wegen zich van Tillema en zijn illustere voorgangers. Met Ontgroeven heeft de lezer een echte Taleb in handen, maar dan zonder Talebs vaak oeverloze uitweidingen en soms tomeloze arrogantie. En klaar voor direct gebruik!
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
