Volgens mij kent iedere leidinggevende intussen het begrip ‘dienend-leiderschap’ wel. Toch was er een nieuw boek nodig om de vertaling naar de praktijk een boost te geven. Hoe verklaart u dat?
Veel mensen hebben er inderdaad wel eens ergens over gehoord of gelezen. Zonder enige voorkennis denken mensen dan al snel ‘dat zal wel weer zo’n tijdelijke hype zijn’, of ‘dat zal wel niet werken’ of ‘o, dat doe ik al’. Maar wat het precies is, of het werkt, hoe het werkt en hoe je het doet? De expliciete kennis daarover ontbreekt meestal. Veel boeken van de bekende managementdenkers, zoals Covey, Blanchard, Lencioni, Drucker en Goldsmith, en werk van een aantal Nederlandse managementdenkers als Volberda, Tiggelaar en Kamsteeg, gaven al inzicht in dienend-leiderschap, maar een boek waarin wetenschappelijke inzichten praktisch verdiept en aangereikt worden op basis van concrete gedragingen, verhalen, oefeningen, checklists en tools, dat was er nog niet. Echte leiders dienen biedt een mooi raamwerk en praktische handvatten voor leiderschap en organisatieontwikkeling, maar de diepgang zoals die in Dienend-leiderschap is aangebracht, zit daar nog niet in. Dienend-leiderschap is een combinatie geworden van mijn onderzoek en ervaring op het gebied van de psychologie, fysiologie, organisatieontwikkeling en kwantumfysica. Het is een boek wat iedereen kan helpen zich de mindset, de basishouding van een leider eigen te maken, onafhankelijk van je achtergrond, opleiding, functie, positie of ambitie.
Kwantumfysica?
Kwantumfysica is de studie van materie en energie op het meest fundamentele niveau. De kwantumfysica tracht de eigenschappen en gedragingen van de bouwstenen van de natuur bloot te leggen. Dat fascineert mij mateloos. Het gaat onder andere over energie, frequenties, over wat je uitstraalt en veroorzaakt. Iedereen heeft weleens meegemaakt dat je ergens binnenloopt en voelt ‘poeh, de spanning is hier om te snijden’. Ook het omgekeerde komt voor, dat je lichtheid voelt en ervaart als je ergens binnenkomt. Wat kan dat voor jouw persoonlijk leiderschap betekenen? Wat we denken en voelen stralen we uit. Andere mensen pakken die signalen veelal onbewust op. Je neemt het meestal niet bewust waar, maar het is er wel. Daarom kun je bijvoorbeeld nog zo goed leren om netjes feedback te geven, maar als je oordelen over die ander hebt of verwijten, dan blijft dat voelbaar en ben je niet zo effectief in je communicatie. Het kwantum-fysisch onderzoek komt in Dienend-leiderschap onder andere terug in de tips die gaan over intentie en aandacht. Ook de informatie over bijvoorbeeld hartcoherentie en je mindset is mede aangetoond door kwantumfysici.
Wat heeft Echte leiders dienen precies teweeggebracht?
In Nederlandstalig gebied heeft Echte leiders dienen ervoor gezorgd dat er een praktisch wetenschappelijk boek was voor leiderschaps- en organisatieontwikkeling waar in veel opleidingen en organisaties dankbaar gebruik van wordt gemaakt. Ik krijg regelmatig mailtjes van mensen die zeggen: ‘Eindelijk heb ik taal voor hoe ik leidinggeef of wil geven’, ‘Dit boek heeft mij het vertrouwen gegeven dat de menselijke manier waarop ik wil leiden helemaal niet soft, maar juist succesvol is’ of ‘Wat fijn dat het wetenschappelijk bewezen is dat dienend-leiderschap werkt’.
Was verkeerde beeldvorming zoals het predicaat ‘hype’ of dat ‘dienend’ al snel geassocieerd wordt met ‘soft’ voor u aanleiding om deze praktische opvolger te schrijven?
Verkeerde beeldvorming was voor mij niet de drijfveer om Dienend-leiderschap te schrijven. Echte leiders dienen gaf mensen die het lazen al de inzichten en het vertrouwen om met dienend-leiderschap aan de slag te gaan. Het softe imago en dat het vast niet resultaatgericht zou zijn was in dat boek al ontkracht. Het doel met Dienend-leiderschap is om mensen super waardevolle handvatten te geven om van ‘lijderschap’ naar ‘leiderschap’ te gaan. Een mindset te creëren waarmee je altijd wint; je eigen leven en het leven van anderen leuker, makkelijker, beter maakt. Daar is vooral veel moed eb daadkracht voor nodig. Persoonlijk leiderschap. De inzichten en successen hadden zich de afgelopen jaren zo mooi aangediend, dat ik besefte: als ik dit op een leuke en eenvoudige manier zou kunnen verwoorden, zou dat het leven van heel veel mensen letterlijk beter kunnen maken.
U beschrijft acht kenmerken van dienend-leiderschap. Welke daarvan worden in de praktijk als het meest verrijkend ervaren?
Vergeving wordt als de meest pittige, maar ook als de meest louterende ervaren. Vergeven impliceert fouten mogen maken; met compassie kijken naar en omgaan met mensen die anders leven en andere inzichten hebben; dingen die mensen in jouw ogen fout doen niet kwalijk nemen, maar beseffen dat het ‘voor je gebeurt’. Door deze houding word je zelf een stuk relaxter en ontstaat er een veilig klimaat om te leren, te ontwikkelen en samen te creëren. In dat kader worden ook bescheidenheid (weten dat je bijzonder weinig weet) en waardering als verrijkend ervaren. Op het moment dat je beseft dat er maar heel weinig dingen zijn die je feitelijk weet en dat je bijvoorbeeld al helemaal niet weet wat een ander denkt, voelt of beweegt en je oprecht nieuwsgierig wordt, ontstaat er een wereld aan mogelijkheden. Die mogelijkheden krijgen nog meer kans als je vanuit waarderend perspectief kijkt naar de wereld. Dat begint met waarderend kijken naar jezelf. Voor veel mensen is het meest verrassende inzicht dat dienend-leiderschap in de eerste plaats begint met het dienen van jezelf; het waarderen en vergeven van en zorgen voor jezelf. Alles wat je jezelf niet kunt geven, kun je namelijk nooit echt aan een ander geven. Uit reacties van lezers blijkt ook dat zij de inzichten bij het aspect rentmeesterschap over dominantie en afhankelijkheid als verrijkend en verfrissend ervaren, evenals de info over de fysiologie van het hart en de impact daarvan op ons (wel)zijn.
U noemt dienend-leiderschap ‘de meest resultaat-veroorzakende vorm van leiderschap’. Dat is nogal een uitspraak.
Dat alle grote managementdenkers van de afgelopen vijf decennia zeggen dat het de enige echte vorm van leiderschap is, geeft hiervoor al een belangrijk aanknopingspunt. Waarom zeggen ze dat? In de eerste plaats volgen mensen op lange termijn alleen maar vrijwillig mensen waarvan ze ervaren dat die het beste met hen en het geheel voor hebben. Mensen kunnen zichzelf lang voor de gek (laten) houden, zich lang voor iemand inspannen omdat hij of zij zorgt dat de hypotheek of huur betaald kan worden, maar hun werk zal nooit zo goed zijn als wanneer mensen voelen dat het klopt en het intrinsiek stroomt. Als een leider vanuit macht en ego leidt, zullen mensen zich minder gezien, gehoord en gewaardeerd voelen. Zodra zich dan een betere kans aandient, zullen ze elders gaan werken. Daarnaast, als leiders niet om hun mensen geven of het inzicht niet hebben wat dat werkelijk betekent en hoe je daarnaar handelt, dan krijg je veel meer verloop, verzuim, burn-out, sabotage, suboptimale prestaties; bijvoorbeeld door wantrouwen, gebrekkige informatie-uitwisseling, stress, en dergelijke. Overigens geven veel mensen wel om hun mensen, maar zien ze niet hoe ze tegenovergesteld daaraan handelen. Dat zorgt onnodig voor problemen. Het boek reikt daar inzichten voor aan. Dienend-leiders zijn dus in de eerste plaats gericht op hetgeen de resultaten veroorzaakt: mensen. Een dienend-leider zorgt dat de voorwaarden voor het met plezier leveren van goede prestaties gecreëerd worden door aandacht te hebben voor de mensen. Wat hebben zij nodig om hun werk goed te doen? Aan middelen, materialen, kennis, inzichten, persoonlijke ontwikkeling, tijd, aandacht, mogelijkheden om samen te komen, e.d. Ze zorgen dat er een goede context is om informatie uit te wisselen, dat mensen fouten durven te bespreken en hulp durven te vragen. Dat de bijdragen en verantwoordelijkheden helder zijn en mensen aangesproken worden als dingen niet goed gaan. De resultaten – waar niet-dienend-leiders overigens in de eerste plaats mee bezig zijn – volgen dan ‘vanzelf’. Tot slot, in lijn met wat Greenleaf (de grondlegger van het gedachtegoed) ooit stelde, worden de mensen om de dienend-leider heen zelf ook meer in staat om dienend te leiden. Met andere woorden, dienend-leiders inspireren en ontwikkelen dienend-leiderschap. Als iedereen in de organisatie gaat dienend-leiden, dat betekent bijvoorbeeld verantwoordelijkheid nemen om een waardevolle bijdrage te leveren en geen machtsspelletjes of gedoe meer, dan krijg je op een gezonde manier de door velen gewenste zelforganisatie.
U geeft aan dat uw inzicht zich ook na uw promotie nog aanzienlijk heeft ontwikkeld. In welke opzichten precies?
Bijvoorbeeld de diepgang, de kracht en de compleetheid van de acht kenmerken als geheel, dat had ik toen nog helemaal niet in de gaten. Ook wat ze voor niet-leiders aan winst kunnen opleveren in hun werk, persoonlijke relaties en gezondheid. Gaandeweg ontdekte ik dat de ontwikkelingen die mensen dankzij het werken aan hun dienend-leiderschap doormaakten, allerlei moois bewerkstelligden: het hielp hen van verslavingen af (o.a. alcohol, roken, suiker); de relaties op het werk en thuis verbeterden; de relatie met zichzelf verbeterde. Zelf kreeg ik tussen 2009 en 2016 zaken op mijn pad die mij lieten inzien dat het met mijn eigen leiderschap nog niet goed gesteld was. Een aantal zeer confronterende gebeurtenissen. Dan wil ik weten hoe dat zit, hoe dat anders kan en hoe andere mensen van mijn fouten, pijn en struggles kunnen leren, zodat zij niet door pijn, maar via een leukere route tot inzicht en ontwikkeling kunnen komen. Dat alles heeft mij vooral laten zien dat het echt allemaal bij jezelf begint en dat jij zelf verantwoordelijkheid te nemen hebt als zich iets in je leven aandient. Een ander belangrijk inzicht is dat je het echt moet doen, er is geen quick fix, je moet aan de bak. Inzicht zonder actie is zinloos. Het nu doorleefde inzicht is dat dagelijks kleine acties je op lange termijn meer opleveren dan je in eerste instantie kunt bedenken. Het vraagt dus dat je gericht aan de slag gaat met dingen waarvan je weet dat ze werken, zodat je met vertrouwen (ook al zie je niet altijd direct resultaat) stappen blijft zetten die uiteindelijk tot mooie ontwikkelingen en uitkomsten leiden.
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
