Bajesboek

Voorwoord 5
De betekenis van gebruikte afkortingen 7

1 Inleiding 19

2 Het Nederlandse gevangenisstelsel 23
2.1 De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) 23
2.2 Het Gevangeniswezen: de organisatie, de inrichtingen en de gedetineerden 24
2.3 De soorten penitentiaire inrichtingen en voor wie die bestemd zijn 25
2.4 Huizen van bewaring 26
2.5 Gevangenissen 28
2.6 Inrichtingen voor stelselmatige daders 29
2.7 Bijzondere inrichtingen en afdelingen 29

3 Plaatsing en overplaatsing 35
3.1 De eerste plaatsing in een huis van bewaring 35
3.2 De selectiefunctionaris 35
3.3 Detentie- en re-integratieplanning als basis voor selectie 37
3.4 Risicoprofiel, executie-indicator en (over)plaatsing 38
3.5 Plaatsing op de GVM-lijst 40
3.6 De plaatsing en overplaatsing van voorlopig gehechten 42
3.7 De plaatsing en overplaatsing van in eerste aanleg en van definitief veroordeelden 43
3.8 Plaatsing van arrestanten 43
3.9 Overplaatsing naar een BBI 44
3.10 Overplaatsing naar een ZBBI 46
3.11 Verzoek om (over)plaatsing naar een andere inrichting of afdeling 47
3.12 Bezwaar en beroep tegen gedwongen plaatsing of overplaatsing 49
3.13 Schorsing van (over)plaatsingsbeslissingen door de voorzitter van de RSJ in de bezwaarfase 50
3.14 De beslissing op het bezwaarschrift 50
3.15 Beroep tegen niet-ontvankelijkverklaring of ongegrondverklaring van het bezwaarschrift 51
3.16 Schorsing van (over)plaatsingsbeslissingen door de voorzitter van de RSJ in de beroepsfase 52
3.17 Plaatsing in een afdeling voor beheersproblematische gedetineerden 52
3.18 Plaatsing in en overplaatsing naar de EBI in Vught 53
3.19 Verlenging van de EBI-plaatsing 54
3.20 Beroep tegen EBI-plaatsing en tegen verlengingsbeslissingen 56
3.21 Plaatsing in of overplaatsing naar een TA 57
3.22 Plaatsing in een inrichting voor strafrechtelijk gedetineerde vreemdelingen 59
3.23 Overbrenging naar een psychiatrisch ziekenhuis 59
3.24 (Tijdelijke) overplaatsing van veroordeelden zonder tbs naar een tbsinrichting 60
3.25 Overplaatsing naar een FPC van onherroepelijk veroordeelden tot gevangenisstraf én tbs 60
3.26 Tbs-passanten in huizen van bewaring en gevangenissen 61
3.27 Plaatsing in een PPC 62
3.28 Passanten ter herselectie 62
3.29 (Over)plaatsing: desnoods met geweld 62
3.30 Het vervoer van gedetineerden en hun bagage 63
3.31 Klachten over het vervoer 66

4 Regime en dagprogramma 69
4.1 Wat is een ‘regime’? 69
4.2 Het regime van beperkte gemeenschap 69
4.3 Het regime van algehele gemeenschap 71
4.4 Het individueel regime 72
4.5 Het regime in de EBI 73
4.6 Het regime op een TA 74
4.7 Het dagprogramma 75
4.8 Het detentie- en re-integratieplan 76
4.9 Promoveren en degraderen volgens het ‘stoplichtmodel’ 77
4.10 Het regime in een ISD-inrichting 86

5 Inkomstenprocedure en toewijzing verblijfsruimte 89
5.1 De binnenkomst in een inrichting 89
5.2 Vaststelling identiteit 89
5.3 Onderzoek aan lichaam, kleding en bezittingen 90
5.4 Medisch onderzoek 90
5.5 Urinecontrole 90
5.6 Screening op persoonlijkheid 91
5.7 Vaststelling risicoprofiel 91
5.8 Vaststelling behoefte aan sociale verzorging 91
5.9 Toewijzing van een (één- of meerpersoons)cel 91
5.10 Cellen moeten aan bepaalde minimumeisen voldoen 93

6 Contacten met de buitenwereld 97
6.1 Post ontvangen en versturen 97
6.2 Communicatie via internet (e-mail, skype of webcam) 98
6.3 De directie kan post controleren 99
6.4 Geprivilegieerde post 101
6.5 Beklag over niet verzenden of uitreiken post 106
6.6 Pakketten 106
6.7 Bezoek 107
6.8 Bezoek zonder toezicht 111
6.9 Advocatenbezoek 113
6.10 Zakenbezoek 114
6.11 Onderling gedetineerdenbezoek 114
6.12 Bezoek van niet-justitiegebonden organisaties 116
6.13 Organisaties en instanties met vrije toegang tot gedetineerden 116
6.14 Beklag tegen het weigeren van bepaalde bezoekers 117
6.15 Telefoneren 117
6.16 Het afluisteren en opnemen van telefoongesprekken 118
6.17 De directeur kan een belverbod opleggen 119
6.18 Telefoneren met de advocaat (en andere geprivilegieerde personen) 120
6.19 Telefoneren met medegedetineerden 122
6.20 Contacten met journalisten 123

7 Arbeid en beloning 125
7.1 De arbeidsplicht 125
7.2 Het recht op arbeid 127
7.3 De arbeidstijden – zon- en feestdagen 130
7.4 Arbeidsomstandigheden – veiligheid – letsel 130
7.5 Het ‘arbeidscontract’ 131
7.6 Het arbeidsloon 132
7.7 Loonvervangende uitkeringen 134
7.8 De besteding van het loon – eigen geld – de rekening-courant 135
7.9 Ziekengeld 137
7.10 Arbeidsongeschiktheid 138
7.11 Bijzondere loonregeling voor arbeid in of vanuit een ZBBI 139
7.12 Werkweigering 140
7.13 De werkstaking 140

8 Medische zorg 143
8.1 Het recht op en toegang tot medische zorg 143
8.2 De medische dienst 146
8.3 De taken en verantwoordelijkheden van de inrichtingsarts 146
8.4 De taken en verantwoordelijkheden van verpleegkundigen 149
8.5 Gedwongen medische zorg 150
8.5.1 De gedwongen geneeskundige handeling 150
8.5.2 De onvrijwillige geneeskundige behandeling (dwangbehandeling) 151
8.6 De tandarts 155
8.7 Medische experimenten op gedetineerden 156
8.8 Hongerstaking en dwangvoeding 157
8.9 Zelfmoordpreventie 159
8.10 Hulp bij zelfdoding 160
8.11 Verslaafdenzorg 161
8.12 De kosten van medische zorg en de verstrekking van geneesmiddelen 162
8.13 Beroep tegen medisch handelen 164
8.14 Het (alsnog) indienen van een klacht bij een Medisch Tuchtcollege 170

9 Geestelijke verzorging 173
9.1 Zorgplicht directeur 173
9.2 Uitsluiting van religieuze bijeenkomsten 174
9.3 Religie en voeding 176
9.4 Religieuze gebruiken en attributen 176

10 Persoonlijke verzorging 179
10.1 Voeding 179
10.2 Koosjer en halal voedsel 181
10.3 De inrichtingswinkel (‘kantine’) 182
10.4 Roken 183
10.5 Kleding en schoeisel 185
10.6 Lichamelijke verzorging 187

11 Persoonlijke bezittingen 189
11.1 Voorwerpen op cel 189
11.2 Uitspraken van de beroepscommissie over ‘voorwerpen op cel’ 191
11.3 Schade aan en vermissing/vernietiging van eigendommen 195
11.4 Aansprakelijkheid van gedetineerden voor schade aan justitieeigendommen 197
11.5 Contant geld – rekening-courant 198

12 Nieuwsvoorziening en onderwijs 201
12.1 Kranten, tijdschriften, internet 201
12.2 Van bibliotheek naar re-integratiecentrum 202
12.3 Onderwijs – educatieve activiteiten – zelfstudie 204

13 Sport, luchten en recreatie 207
13.1 Sport 207
13.2 Verblijf in de buitenlucht – ‘luchten’ 208
13.3 Recreatie 210

14 Controlemaatregelen en geweldgebruik 213
14.1 Legitimatieplicht 213
14.2 Fouilleren – onderzoek aan de kleding 213
14.3 Visiteren – onderzoek aan of in het lichaam 214
14 Bajesboek
14.4 Urinecontrole 217
14.5 Celinspectie (onderzoek verblijfsruimte) 224
14.6 In beslagname van voorwerpen voor DNA-onderzoek 226
14.7 Cameraobservatie 226
14.8 Observatie door informanten op verzoek van Justitie 228
14.9 Het opnemen van vertrouwelijke communicatie 229
14.10 Gebruik van geweld en vrijheidsbeperkende middelen 230

15 Ordemaatregelen en disciplinaire straffen 237
15.1 Ordemaatregelen 237
15.2 Wie is bevoegd ordemaatregelen te nemen? 238
15.3 De duur van ordemaatregelen 238
15.4 De beslissing moet onverwijld aan de betrokkene worden uitgereikt 239
15.5 Bevelen van de directeur ter handhaving van de orde en veiligheid 239
15.6 Redenen voor het opleggen van ordemaatregelen 240
15.7 De maatregel van uitsluiting van activiteiten 241
15.8 Plaatsing in een afzonderingscel 242
15.9 Tenuitvoerlegging van de afzondering in een andere inrichting 244
15.10 Afzondering (beperkingen) bevolen door de Officier van Justitie of rechter-commissaris 244
15.11 Disciplinaire bestraffing 245
15.12 Welke feiten kunnen leiden tot een disciplinaire straf? 245
15.13 Wie kunnen als ‘dader’ worden bestraft? 247
15.14 Wie is bevoegd om een disciplinaire straf op te leggen? 248
15.15 De disciplinaire procedure 249
15.16 Verzoek om schorsing van de tenuitvoerlegging van de straf 250
15.17 Het bewijs van een disciplinair strafwaardig feit 251
15.18 Afzondering tijdens onderzoek naar disciplinair strafbare feiten 252
15.19 De disciplinaire straffen 252
15.20 De strafmaat 258
15.21 De strafmotivering 260
15.22 Het penitentiaire ‘strafblad’ 260

16 Het (tijdelijk) verlaten van de penitentiaire inrichting 263
16.1 Ontvluchting – ongeoorloofde afwezigheid 263
16.2 Invrijheidstelling door opheffing of schorsing van de voorlopige hechtenis 264
16.3 Het ‘lichten’ van gedetineerden 265
16.4 Soorten verlof en algemene weigeringsgronden 266
16.5 Algemeen verlof 268
16.6 Hoe vaak kan algemeen verlof worden toegekend? 268
16.7 Wie komen niet in aanmerking voor algemeen verlof? 269
16.8 Wie beslist over verlening van algemeen verlof? 271
16.9 De duur van het algemene verlof, bijzondere voorwaarden en melding bij politie 273
16.10 Beklag en beroep tegen afwijzing van algemeen verlof 273
16.11 Regimesgebonden verlof 274
16.12 Verlof tijdens verblijf in een inrichting voor stelselmatige daders 275
16.13 Re-integratieverlof van levenslanggestraften 276
16.14 Incidenteel verlof 278
16.15 Aan wie kan incidenteel verlof worden verleend en hoe lang duurt dit? 278
16.16 In welke gevallen kan incidenteel verlof worden verleend? 279
16.17 Aan het (incidenteel) verlof te verbinden voorwaarden 285
16.18 Wie beslist over het verlenen van incidenteel verlof? 286
16.19 Beklag en beroep tegen het niet verlenen van incidenteel verlof 288
16.20 Strafonderbreking – SOB 288
16.21 In welke gevallen kan SOB worden toegestaan? 290
16.22 Wie beslist op een verzoek om SOB? 291
16.23 Beroep tegen afwijzing van een verzoek om SOB 292
16.24 Ambtshalve SOB voor arrestanten wegens plaatsgebrek 292
16.25 Gesplitste tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf is geen SOB 293
16.26 Ziekmelding tijdens SOB 293
16.27 Incidenten tijdens verlof of SOB 294
16.28 Reis- en verblijfskosten tijdens verlof en SOB 295
16.29 Overbrenging van een PI naar een (verslavings)kliniek 296
16.30 Het bijwonen van gerechtelijke procedures 297

17 Het penitentiair programma en de (voorwaardelijke) invrijheidstelling 299
17.1 Wat is een penitentiair programma? 299
17.2 Wie komen in aanmerking voor een penitentiair programma? 300
17.3 De inhoud van een penitentiair programma 301
17.4 Deelname aan een penitentiair programma op voordracht van de directeur 302
17.5 Deelname aan een penitentiair programma op eigen verzoek 303
17.6 De beoordeling van de voordracht of het verzoek door de selectiefunctionaris 303
17.7 Beroep tegen afwijzing van een voordacht tot of verzoek om deelname aan een penitentiair programma 304
17.8 De uitvoering van een penitentiair programma 304
17.9 Beëindiging van een penitentiair programma en wat daartegen gedaan kan worden 305
17.10 Uitkeringen tijdens deelname aan een penitentiair programma 306
17.11 Invrijheidstelling – algemeen 306
17.12 Voorwaardelijke invrijheidstelling 307
17.13 Vervroegde voorwaardelijke invrijheidstelling 310
17.14 Gratie en amnestie 310

18 Gedetineerdencommissies 313
18.1 Het overleg tussen de directeur en gedetineerden 313
18.2 Verkiezing leden Gedeco 314
18.3 Ontslag leden Gedeco 314
18.4 De Gedeco kan niet zelfstandig of namens een groep klagen 315
18.5 Gedetineerden en de vrijheid van vereniging en vergadering 317

19 Bemiddeling en beklag 319
19.1 Bemiddeling naar aanleiding van grieven 319
19.2 Wie mag een klacht indienen? 320
19.3 Waarover kan men klagen? 321
19.4 Waarover kan men niet klagen? 322
19.5 Misbruik van beklagrecht 323
19.6 Hoe moet een klacht worden ingediend? 324
19.7 Binnen welke termijn moet een klacht worden ingediend? 325
19.8 Bij wie moet een klacht worden ingediend? 325
19.9 Het gelijktijdig met de klacht indienen van een schorsingsverzoek 326
19.10 Eventueel alsnog bemiddeling 327
19.11 Behandeling van de klacht door de beklagcommissie 327
19.12 De afdoening van ‘eenvoudige’ klachten 328
19.13 Afdoening van klachten door de voltallige beklagcommissie 329
19.14 De beoordeling van de klacht 331
19.15 De uitspraak van de beklagcommissie 333
19.16 Tegemoetkoming/ compensatie 333
19.17 De uitspraak beklagcommissie is onmiddellijk uitvoerbaar 334
19.18 Beroep tegen de uitspraak van de beklagcommissie 334
19.19 Het instellen van beroep en de beroepstermijn 335
19.20 Verzoek om schorsing van de uitspraak van de beklagcommissie 336
19.21 De behandeling van het beroep (artikel 69 Pbw) 337
19.22 Wraking van (leden van) de beroepscommissie 338
19.23 De uitspraak van de beroepscommissie 338
19.24 Cassatie in het belang der wet 339
19.25 Aanvullende rechtsbescherming door de burgerlijke rechter 340
19.26 Klagen bij de Nationale ombudsman 340
19.27 Klagen bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens 341
19.28 Klagen bij het Comité voor de Rechten van de Mens van de Verenigde
Naties 342

20 Nationaal en internationaal toezicht op de behandeling van gedetineerden 343
20.1 De Commissie van Toezicht 343
20.2 De Inspectie Justitie en Veiligheid 346
20.3 Toezicht door de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming 348
20.4 Toezicht door de Nationale ombudsman 348
20.5 Parlementair toezicht 349
20.6 Toezicht door het Europees Comité inzake de voorkoming van foltering 350
20.7 Toezicht door het VN Subcomité ter voorkoming van foltering 351

21 Dossiers 353
21.1 Soorten dossiers 353
21.2 Het penitentiair dossier 353
21.3 Inzage in, vertaling en kopieën van (stukken uit) het penitentiair dossier 355
21.4 Rectificatie van de inhoud van het penitentiair dossier 357
21.5 Het inrichtingsdossier 358
21.6 Het medische dossier 359

Bijlagen 361
Trefwoordenregister 385