Levering en verpanding van toekomstige goederen

WOORD VOORAF V
LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN XV

Hoofdstuk 1 Inleiding 1
1.1 Onderwerp van onderzoek 1
1.1.1 Levering en vestiging bij voorbaat van toekomstige goederen 1
1.1.2 Functies en toepassingen 1
1.1.3 Levering bij voorbaat als spilfiguur 4
1.1.4 Ontwikkeling 5
1.1.5 Vragen 6
1.2 Doelstelling en verantwoording 9
1.3 Plan van behandeling 10
1.4 Terminologie 10

Hoofdstuk 2 Ontwikkeling in historisch-vergelijkend perspectief 13
2.1 Inleiding 13
2.2 Afkeer in wetgeving en rechtspraak 14
2.2.1 Inleiding 14
2.2.2 Uitgangspunt onder het BW van 1838 14
2.2.3 Opkomst en buitenlandse invloeden 16
2.2.3.1 Inleiding 16
2.2.3.2 Frankrijk en België: specifieke zekerheidsrechten 17
2.2.3.3 Duitsland: gerechtelijke erkenning van de ‘geanticipeerde overdracht’ 19
2.2.3.4 Engeland: gerechtelijke erkenning van de ‘equitable charge’ 22
2.2.4 Afwijzing in de rechtspraak 24
2.2.4.1 Inleiding 24
2.2.4.2 Toekomstige vorderingen 25
2.2.4.3 Toekomstige auteursrechten 27
2.3 Naar erkenning in rechtspraak en rechtsleer 29
2.3.1 Inleiding 29
2.3.2 Verdeeldheid in de rechtsleer 29
2.3.3 Omslag in de rechtspraak: toekomstige roerende zaken 32
2.3.4 Het Ontwerp Meijers en zijn invloed 35
2.3.5 Erkenning in de rechtspraak: toekomstige vorderingen 39
2.4 Codificatie en verfijning 41
2.4.1 Inleiding 41
2.4.2 Codificatie 41
2.4.3 Buitenlandse en internationale codificaties 43
2.4.3.1 Verenigde Staten 43
2.4.3.2 Internationale instrumenten 45
2.4.3.3 Frankrijk 47
2.4.3.4 België 49
2.4.4 Verfijning 50
2.5 Toekomstperspectief 52
2.5.1 Inleiding 52
2.5.2 Bescherming van de overige crediteuren 53
2.5.3 Bescherming van de vervreemder 60
2.5.4 Slotsom 62

Hoofdstuk 3 Toekomstige goederen 65
3.1 Inleiding 65
3.2 Begripsafbakening 66
3.2.1 Algemene of contextuele betekenis 66
3.2.2 Afbakening aan de hand van toebehoren 70
3.2.3 Alternatieve afbakeningen 71
3.2.3.1 Aan de hand van beschikkingsbevoegdheid 71
3.2.3.2 Aan de hand van feitelijke heerschappij 75
3.2.3.3 Aan de hand van een verkrijgingsverwachting 76
3.2.4 Enkele terminologische onderscheidingen 80
3.2.4.1 Absoluut (of objectief) en relatief (of subjectief) toekomstige goederen 81
3.2.4.2 Enkel (of relatief) en dubbel (of absoluut) toekomstige vorderingen 82
3.2.4.3 Tegenwoordige en bestaande goederen 83
3.3 Verkrijgingsmoment van bestaande goederen 84
3.3.1 Inleiding 84
3.3.2 Overdracht en andere vormen van overgang onder bijzondere titel 84
3.3.3 Erfopvolging en andere vormen van overgang onder algemene titel 85
3.3.4 Verkrijging onder opschortende voorwaarde 87
3.3.5 Verkrijging met terugwerkende kracht 89
3.3.5.1 Bekrachtiging 90
3.3.5.2 Verkrijgende verjaring 95
3.3.6 Gerelativeerde verkrijging 96
3.3.6.1 Actio Pauliana 97
3.3.6.2 Levering constituto possessorio (art. 3:90 lid 2 BW) 98
3.3.6.3 Blokkerende werking van beslag 99
3.4 Ontstaansmoment van goederen 101
3.4.1 Inleiding 101
3.4.2 Roerende zaken, niet-registergoederen 102
3.4.2.1 Inleiding 102
3.4.2.2 Centrale rol van de verkeersopvatting 103
3.4.2.3 Zaaksvorming 105
3.4.2.4 Natrekking en vermenging (zonder hoofdzaak) 108
3.4.2.5 Afscheiding en splitsing van zaken 110
3.4.3 Vorderingsrechten 114
3.4.3.1 Inleiding 114
3.4.3.2 Wet en parlementaire toelichting 116
3.4.3.3 Rechtspraak: oude en moderne leer 118
3.4.3.4 Enkele uitgangspunten 121
3.4.3.5 (G)een algemeen criterium 124
3.4.3.6 Vorderingen tot vergoeding van “schade” 130
3.4.3.7 Publiekrechtelijke vorderingen 136
3.4.3.8 Contractuele vorderingen 143
3.4.3.9 Beïnvloeding van het ontstaansmoment 161
3.4.4 Aandelen in kapitaalvennootschappen 165
3.4.4.1 Aandelen in naamloze en besloten vennootschappen 165
3.4.4.2 Dividend en andere uitkeringen 169
3.4.5 Girale effecten 170
3.4.6 Intellectuele eigendomsrechten 173
3.4.6.1 Inleiding 173
3.4.6.2 Auteursrecht en naburige rechten 174
3.4.6.3 Octrooirechten 176

Hoofdstuk 4 Rechtskarakter en rechtsgevolgen 179
4.1 Inleiding 179
4.2 Grenzen 180
4.2.1 Inleiding 180
4.2.2 Voldoende bepaaldheid 181
4.2.2.1 Identificatiefunctie 181
4.2.2.2 Maatstaf 185
4.2.2.3 Beslissende tijdstip 188
4.2.3 Uitgezonderde goederen 191
4.2.3.1 Registergoederen 191
4.2.3.2 “Verboden” toekomstige goederen 199
4.3 Rechtsgevolgen van de levering bij voorbaat 202
4.3.1 Algemeen 202
4.3.2 Automatische overdracht 202
4.3.2.1 Vervulling van vereisten voor overdracht bij verkrijging door de vervreemder 203
4.3.2.2 Geen rechtstreekse verkrijging 204
4.3.2.3 Geen terugwerkende kracht 208
4.3.2.4 Derdenbescherming 209
4.3.3 Gebondenheid van de vervreemder 212
4.3.4 Rechtspositie van de verkrijger 213
4.3.4.1 Een bijzondere rechtsverhouding 213
4.3.4.2 Bijzonderheid: oogstrecht bij te velde staande vruchten en beplantingen 214
4.3.4.3 Bijzonderheid: verweermiddelen en verrekening 216
4.4 Overgang van de rechtsverhouding 218
4.4.1 Algemeen 218
4.4.2 Voorbeeld: vervanging van een security trustee 219
4.4.3 Overgang onder algemene titel 220
4.4.4 Overgang van afhankelijke rechten 221
4.5 Rechtskarakter van de levering bij voorbaat 223
4.5.1 Levering onder opschortende voorwaarde 223
4.5.2 Inhoud van de voorwaarde 231

Hoofdstuk 5 Toepassing 233
5.1 Inleiding 233
5.2 Roerende zaken 234
5.2.1 Levering 234
5.2.1.1 Algemeen 234
5.2.1.2 Constitutum possessorium 235
5.2.1.3 Traditio brevi manu 236
5.2.1.4 Traditio longa manu 236
5.2.1.5 Feitelijke bezitsverschaffing 237
5.2.1.6 Levering ex art. 3:95 BW 238
5.2.2 Vestiging pandrecht 239
5.2.2.1 Vuistpand 239
5.2.2.2 Stil pand 241
5.2.3 Rechten aan toonder of order 247
5.2.3.1 Levering 247
5.2.3.2 Vestiging pandrecht 249
5.3 Vorderingen op naam 250
5.3.1 Inleiding 250
5.3.2 Openbare cessie/verpanding 251
5.3.2.1 Algemeen 251
5.3.2.2 Eisen aan de akte 251
5.3.2.3 Eisen aan de mededeling 252
5.3.2.4 Beperkingen 255
5.3.2.5 Bestaande rechtsverhouding niet vereist 256
5.3.3 Stille cessie/verpanding 258
5.3.3.1 Inleiding 258
5.3.3.2 Strekking en reikwijdte 259
5.3.3.3 “Bestaande rechtsverhouding” 268
5.3.3.4 “Rechtstreeks voortvloeien” 272
5.3.3.5 Gevolgen van tussentijdse wijzigingen 280
5.3.4 Periodieke stille cessie/verpanding 282
5.3.5 Verzamelakte 283
5.3.5.1 Algemeen 283
5.3.5.2 Vertegenwoordigingsaspecten 284
5.3.5.3 Antedateringsrisico 290
5.3.5.4 Ondermijning van art. 3:239 lid 1 BW 292
5.3.5.5 Notariële verzamelakte 295
5.4 Aandelen in kapitaalvennootschappen 301
5.4.1 Inleiding 301
5.4.2 Aandelen op naam in een besloten vennootschap en niet-beursgenoteerde naamloze vennootschap 302
5.4.3 Aandelen op naam in een beursgenoteerde naamloze vennootschap 305
5.4.4 Dividend en andere uitkeringen 307
5.5 Girale effecten 310
5.5.1 Algemeen 310
5.5.2 Levering 310
5.5.3 Vestiging pandrecht 312
5.6 Intellectuele eigendomsrechten 315
5.6.1 Inleiding 315
5.6.2 Auteursrecht en naburige rechten 316
5.6.3 Octrooi en aanspraak op octrooi 321

Hoofdstuk 6 Samenloop 325
6.1 Inleiding 325
6.2 Dubbele levering bij voorbaat (art. 3:97 lid 2 BW) 325
6.2.1 Inleiding 325
6.2.2 Prioriteitsregel 326
6.2.3 Beperkte derdenbescherming 328
6.2.4 Vrijwillige afwijking van de prioriteitsregel 329
6.3 Enkele bijzondere gevallen 332
6.3.1 Gelijktijdige levering bij voorbaat 332
6.3.2 Overgang van de bron van het toekomstige goed 335
6.3.3 Levering bij voorbaat en “koop breekt geen huur” 337
6.3.3.1 Algemeen 337
6.3.3.2 Huurbeding ten aanzien van de huur- of pachtpenningen (art. 3:264 BW) 343
6.3.4 Verlengd eigendomsvoorbehoud 344
6.3.5 Vermoeden van overdracht bij filmwerken 348
6.4 Samenloop met voorbehouden beperkte rechten 352
6.5 Samenloop met rechten uit zaaksvervanging 354
6.6 Samenloop met beslag 358
6.7 Samenloop met insolventie 364
6.7.1 Inleiding 364
6.7.2 Faillissement 365
6.7.2.1 Doorkruising van de levering bij voorbaat 365
6.7.2.2 Het “tegenprestatiebeginsel” bij vorderingen uit overeenkomst 369
6.7.2.3 Uitzonderingen 373
6.7.3 Surseance van betaling/schuldsanering natuurlijke personen 379
6.7.4 Levering bij voorbaat door de curator of met de bewindvoerder 380
6.7.4.1 Levering bij voorbaat door de curator 380
6.7.4.2 Instemming curator met eerdere levering bij voorbaat 381
6.7.4.3 Levering bij voorbaat met de bewindvoerder 383
6.7.5 Actio Pauliana 384
6.7.5.1 Algemeen 384
6.7.5.2 Verplicht of onverplicht verrichte levering bij voorbaat 388
6.7.5.3 Periodieke verpanding krachtens volmacht en verzamelpandakteconstructie 390
6.7.5.4 Vernietiging van de verwerving van het bij voorbaat geleverde goed 393

Hoofdstuk 7 Samenvatting en bevindingen 397

Summary 405

Lijst van verkort aangehaalde werken 413
Jurisprudentieregister 447
Wetsartikelenregister 467
Trefwoordenregister 483
Curriculum vitae 495